Erzurum’un doğusunda 2042 metre yükseklikte bulunan Top Dağı'nın kuzey ucunda şehre hâkim stratejik bir noktada yer alan Mecidiye Tabyası, Sultan Abdülmecit tarafından 1852 yılında yaptırılmış, o dönem Erzurum Valisi olan Zarif Mustafa Paşa inşaatına nezaret etmiştir. Orijinal özellikleri ile günümüze gelebilen tabya, Erzurum şehrini doğudaki Yanık Dere ile kuzeydeki Gürcü Boğazı'ndan gelebilecek Rus ordusunu durdurmak amacıyla yapılmıştır.

Mecidiye Tabyası, kuzey-güney doğrultuda tasarlanan yay şeklindeki planı ile dikkat çekmektedir. 63,85 metre uzunluğundaki orta alan, 45 derecelik açıyla kuzey ve güney kanatlarla birleştirilen 20.20 metre ölçülerinde ve yer yer ikişer katlı olan mekânlardan meydana gelir. Tabyaya giriş yan kanatlardaki yuvarlak kemerli birer kapı ile sağlanmıştır.

Orta ve yan mekânlarda yer alan büyük boyutlu odalar, aynı eksendeki kemerli açıklıklarla birbiriyle bağlantılıdır. Kanatlarla orta alanın birleştiği köşelerdeki geniş üçgene yakın odalar ortada üç ayakla ayrılmış ve buralar depo olarak kullanılmıştır.

Mecidiye Tabyası'nın ön cephesinde yuvarlak kemerli 28 pencere açılarak aydınlanma sağlanmıştır. Tabyanın tüm odalarında avluya açılan ikişer, doğuya açılan üçer mazgal pencere bulunmaktadır. Tabyanın doğu cephesindeki pencereler  ise ihtiyaçtan dolayı bu yönün toprakla kapatılması nedeniyle işlevsiz kalmıştır.

Tabyanın kuzeyinde alt kata erişimi de sağlayan bölümde hamam, ahır ve tuvalet bölümleri yer alır. Hemen üst katta belirtilen bölümlerin kuzey ve güneyinde ocaklar bulunmaktadır. Avlunun kuzey ve güneyinde birer kar kuyusu bulunmaktadır. Kapı ve pencere kemerlerinde düzgün kesme taş malzeme görülürken, duvarlarda moloz taş, tonozlarda tuğla malzeme kullanılmıştır. Tonozları üzerinde de bir-dört metre kalınlığında toprak örtü bulunmaktadır.