Kurşunlu Camii (Kayseri)

Doğal ve Kültürel Miras Cami

Yapının asıl adı Ahmet Paşa Camii’dir. Üst örtüsündeki kurşun kaplamalarından dolayı halk arasında Kurşunlu Camii olarak anılmaktadır. 1573 yılında Konya valisi Hacı Ahmet Paşa’nın baniliğinde yaptırılmıştır. Rumeli, Şam ve Karaman’da Beylerbeyliği yapan bani, Doğancı Ahmet Paşa olarak da bilinmektedir. Cami, Mimar Sinan’ın Kayseri’deki tek eseri olarak görülmektedir. Yapının ismi Tezkere’t-ül Bünyan’daki Sinan’ın eserleri listesinde de geçmektedir. Söz konusu tarihlerde Sinan baş mimar olduğu için onun tasarımını yaparak gönderdiği ve planın taşra mimarları tarafından uygulandığı düşünülmektedir. Cami ilk yapıldığında külliyenin bir parçası olarak inşa edilmiştir. Cami ile birlikte yapılan imaret, han, mektep ve hamam birimleri günümüze gelememiştir. Külliyenin 1581 tarihli vakfiyesi de mevcuttur. Cami gri renkli düzgün kesme taş ile inşa edilmiştir. Taçkapı ve son cemaat yerindeki sütunlarda mermer malzeme karşımıza çıkmaktadır. Cami kare planlı bir harim ve kuzeyinde yer alan son cemaat yerinden meydana gelmektedir. Düzgün kare planı, güney cephenin iki kenarında yer alan payandalar bozmaktadır. Harim köşelerdeki ayaklardan atılan dört kalın kemerin taşıdığı tek kubbe ile örtülmüştür. Kubbeye geçişte pandantif kullanıldı. Köşelerdeki ayaklardan atılan askı kemerlerin arasına ikişer ayak konumlandırılarak üç sivri kemerle birbirine bağlanmıştır. Güneyde ortadaki kemer yerine mihrap, kuzeyde ortadaki kemer yerine giriş açıklığı yerleştirildi. Kıble cephesi dışında kemerlerin üzerinde harimi “U” şeklinde çevreleyen galeri katı yapılmıştır. Mekânın aydınlatılması için perde duvarlara üç sıra pencere dizisi açılmıştır. Alttaki ve ortadaki sıra dikdörtgen çerçeveli, üstteki sıra sivri kemerlidir. Kubbe kasnağında da pencerelere yer verilmiştir. Revzenli 12 sivri kemerli pencere vardır. Mermerden yapılan mihrap, minber ve kürsü sade tutulmuştur. Camide kubbelerin iç yüzeyleri kalemişi süsleme ile tezyin edilmuştur. Bunun dışında süsleme olarak kemerlerde çift renkli taş işçiliği görülmektedir. Yapıdaki bilgi veren tek kitabe taçkapının alınlığındadır. Diğer kitabelerde dini içerikli yazılar bulunmaktadır.

Harimin kuzeybatısında beden duvarına bitişik Klasik Osmanlı tipinde bir minaresi vardır. Minare, kare kaideli, çokgen gövdeli, tek şerefeli ve konik külah örtülüdür. Zeminden basamakla yükseltilen son cemaat yeri beş gözlüdür. Altı mermer sütundan atılan sivri kemerler üst örtüyü taşımaktadır. Her bir göz birer kubbe ile örtülüdür. Ortadaki kubbe diğerlerinden yüksek ve küçük tutulmuştur. Son cemaat yerinde taçkapının her iki yanında minare ve galeri katına çıkışı sağlayan kapı ile pencereler arasında birer mihrabiye bulunmaktadır. Harimin beden duvarlarından daha geniş tutulan son cemaat yerinin önünde tıpkı Sinan yapılarından Üsküdar Mihrimah Sultan Camii’nde olduğu gibi ikinci bir revak vardır. İkinci revak 24 sütunun taşıdığı sivri kemerler üzerine kırma çatı ile kapatılmıştır. İkinci revak son cemaat yeri ve beden duvarlarında kademeli bir yükselme söz konusudur. Bu kademelenme Sinan camilerinin bir özelliği olarak görülmektedir. Caminin kuzeyinde büyük bir şadırvanlı avlu bulunmaktadır. Şadırvanın kitabesi olmadığı için inşa tarihi kesin olarak bilinememektedir. Ancak cami ile birlikte inşa edildiği belirtilmektedir. Sekiz sütunun taşıdığı baldaken tarzda sekizgen planlı şadırvanın ortasında sıra abdest musluklarının yerleştirildiği havuz yer almaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Çayırdağ, M. (1981). Kayseri’de Kitabelerinden XV. ve XVI. Yüzyıllarda Yapıldığı Anlaşılan İlk Osmanlı Yapıları, Vakıflar Dergisi, 13: 555-557; Gabriel, A. (1931). Monuments Turcs D’Anatolie. Paris: Arkeoloji ve Sanat Yayınları; Özbek, Y. ve Arslan, C. (2008). Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri. Ankara: Aydoğdu Ofset Matbaacılık; Özkeçeci, İ (1997). Tarihi Kayseri Camii ve Mescitleri. Kayseri: Kayseri Kocasinan Belediyesi; Solak, S. (2013). Kayseri’deki Tek Kubbeli Camii ve Mescitler (Cumhuriyet Dönemine Kadar) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.