Kültür Şoku

Kavram Sosyoloji

Sosyal ilişkilerimizde alışık olduğumuz bütün işaret ve sembolleri kaybetmenin yarattığı kaygı sonucunda ortaya çıkar. Kültürümüzü diğerlerinden farklı kılan işaret ve semboller günlük yaşamımızı sürdürmemizi, kendi yönelimimizi belirlememizi sağlar. Karşılaştığımız insanlarla selamlaşmadan, bakkalda alışverişe, garsona sipariş vermeden ev işlerimizi yapmaya kadar her alanda, çocukluktan itibaren içselleştirdiğimiz işaret, sembol ve davranışlardan yararlanırız. Kullandığımız sözcüklerden jestlere, yüz ifadelerinden ses tonlarına, adetlerimizden her türlü kuralımıza kadar her şey gündelik yaşamımızı şekillendirir. Farklı bir kültürün içinde bunların neredeyse hiçbiri ya yoktur ya da farklı anlam ve işlevlere sahiptir.

Gündelik yaşamımızdaki iç huzurumuz ve gönül rahatlığımız kendi kültürümüze ait, çoğunun farkında bile olmadığımız, binlerce işaret ve sembolün etkinliği üzerine kuruludur. Yabancı bir kültüre girdiğimizde, bir anda alışık olduğumuz, bildiğimiz ve içselleştirdiğimiz bu işaret ve sembollerin ortada olmadığını fark ederiz. Deyim yerindeyse sudan çıkmış balığa döneriz. Ne kadar geniş fikirli ya da iyi niyetli olursak olalım kendimizi engellenmiş ve çaresiz hisseder, düş kırıklığına uğrarız. Bunun sonucunda büyük bir kaygı yaşarız.

Kültür şokunun psikolojik etkileri davranışlarımızda somutlaşır. Gereğinden sık ve uzun el yıkama, içme suyu, yiyecekler, yatak örtüleri, çamaşırlar konusunda aşırı titizlik gösterme, hizmet personeli ve diğer muhataplarla fiziki temastan kaçınma, dalgınlık, unutkanlık, uzaklara bakma, çaresiz hissetme, kandırılma, soyulma, şiddete uğrama korkusu yaşama, küçük ağrı ya da rahatsızlıklarda paniğe kapılma, uzun süredir bu kültür içinde yaşayan kendi kültüründen kişilere bağımlılık, ev sahibi kültürün dilini öğrenmeye direnme ve büyük bir sıla hasreti çekme gibi davranışlar kültür şoku yaşayan insanlarda sık rastlanan belirtilerdir.

Kültür şokunun etkisi kişiden kişiye değişmekle birlikte, tanımadığı bir kültürle karşılaşan bireyin yüzleştiği anlamama hali, içselleştirilmiş davranışların geçerli olmama durumu ve yönelim kaybından doğan kültür şoku bireyi davranış belirsizliğine, korkuya ve nihayet reddetme ve saldırganlık, geri çekilme ve kendini toplumdan soyutlamaya götürebilir.

Kültür şokundan sakınmanın en güvenli yolu kültürlerarası iletişim yeterliği kazanmaktır.

Referanslar

Adler, J. (1991). International Dimensions of Organizational Behavior. Boston: Thomson; Fischer, H. (1988). Kulturschock. Neues Wörterbuch der Völkerkunde. Editör Walter Hirschberg. Berlin: Dietrich Reimer Verlag; https://www.cnblogs.com/wangshide/articles/2218616.html, (Erişim tarihi: 19.02.2020); Kingsley, R. (2009). Culture Shock; Oberg, K. (1960). Cultural Shock: Adjustment to New Cultural Environment, Practical Anthropology, 7: 177-182.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Kartarı, A. (2016). Kültür, Farklılık ve İletişim. Kültürlerarası İletişimin Kavramsal Dayanakları. İstanbul: İletişim Yayınları.