Kilitbahir Kalesi
Doğal ve Kültürel Miras Kale
-
2020
Çanakkale’nin Eceabat ilçesine bağlı Kilitbahir Köyü’nde yer almaktadır. Asıl adı Denizin Kilidi anlamına gelen Kilidü’l-Bahr olan yapının kitabesi bulunmuyor. İstanbul’un fethinden yaklaşık olarak 10 yıl sonra Fatih Sultan Mehmet tarafından Yakup Paşa’nın sorumluluğunda yaptırıldığı kabul edilmektedir. Kale karşı kıyısındaki Çanakkale kentinin kuruluşunu sağlayan Kale-i Sultaniye (Çimenlik Kalesi) ile karşılıklı olarak inşa edilmiştir. Bu şekilde Çanakkale Boğazı’ndan izinsiz geçmeye kalkacak gemilerin çapraz ateş altına alınarak durdurulması amaçlanmıştır. Çeşitli defalar onarım gören kaleye Kanuni döneminde 1542 tarihli Sarı Kule (Kanuni Kulesi) ve ikinci bir avlu eklenmiştir. II. Abdülhamid döneminde ise tekrar onarılarak, yanı başındaki kıyıya Namazgah Tabyası yapılmıştır. Cumhuriyet döneminde de yapı farklı zamanlarda restore edilerek günümüze ulaşmıştır.
Kale, plan itibariyle topografyaya uygun bir biçimde yerleştirilmiş ve klasik dikdörtgen ya da kare biçimli Osmanlı kalelerinden farklı özellikte inşa edilen üç yapraklı yonca planlıdır. Bir dış sur, bunun çevrelediği iç sur ve ana kule olmak üzere üç kısımdan oluşmaktadır. Kalenin güney yönünde Kanuni dönemine ait ikinci bir avlu ve en uçta silindirik bir kule bulunmaktadır. Bir yamaç üzerine kurulan kale, denize doğru top atışına elverişli bir şekilde yapılmış, mazgalları da buna göre yerleştirilmiştir. Surun dışı bir hendekle çevrilerek kuvvetlendirilmiştir. Kaleye giriş, surların kuzey ve güney tarafındaki kapılardan sağlanmaktadır. Üç yapraklı yonca planlı iç kalenin ortasındaki ana kule yedi katlı olup dört metre duvar kalınlığına ve 30 metre yüksekliğe sahiptir. İç surun avlusunda bir mescit ve hamam olduğu söylenen ancak işlevleri tam olarak anlaşılamayan iki yapı bulunmaktadır. Günümüzde Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı tarafından kale-müze olarak kullanılmaktadır.
Referanslar
Acıoğlu, Y. (2020). Çanakkale Boğazı’ndaki Osmanlı Savunma Yapıları. Ankara: Eskiçağdan Günümüze Çanakkale Muharebe Alanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları; Ayverdi, E. H. (1953). Fatih Devri Mimarisi, Cilt. III. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti İstanbul Enstitüsü Yayınları; Özgüven, H. B. (1997). Barut ve Tabya: Rönesans Mimarisi Bağlamında Fatih Sultan Mehmet Kaleleri (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Utkular, İ. (1954) Çanakkale Boğazında Fatih Kaleleri (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Acıoğlu, Y. (2015). Çanakkale’deki Osmanlı Kaleleri. İçine; Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı (ss. 93-122). Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Atatürk ve Çanakkale Savaşlarını Araştırma Merkezi Yayını.