Kargı Han

Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han

Antalya’nın Manavgat ilçesine bağlı Kargı Han, Antalya ve Konya arasındaki Beyşehir-Konya yolu üzerinde yer almaktadır. Anadolu Selçuklu dönemi kervansaraylarından biri olan Kargı Han, 1243 yılına tarihlenmektedir. Eser, kareye yakın bir alanı kaplamaktadır ve 46x50 metre boyutlarındadır.

Kuzey-güney doğrultusunda uzanan yapı, Anadolu Selçuklu dönemi kervansaraylarında klasikleşmiş plan tiplerinden, açık avlulu şemadadır. Yazlık olarak adlandırılan ve avlu esasına dayanan düzendeki Han, orta kısımda yer alan kare bir avlunun etrafında şekillenmektedir. Planda, merkezi bir avlu bulunmakta ve avlunun etrafında kervansaraya dâhil olması gerekli işlevlere ait mekânlar dört yönde sıralanmaktadır. Avluya güney yönden giriş sağlanmaktadır. Eyvanlı girişin solunda üç ve sağında dört adet tonozlu birim mevcuttur. Avluya girişte doğu yönünde beş adet kare birim sıralanırken, batı tarafında ikişer kemer sırasıyla konumlandırılmış revak sıralarının oluşturduğu 12 birim yer almaktadır. Avlunun kuzeydoğu köşesinde bulunan beşik tonozla örtülü dikdörtgen alanın mescit olarak kullanıldığı bilinmektedir. Yapının kuzeyinde bulunan ve iki neften oluşan kapalı alanı ise beşik tonozlarla örtülmüş 18 birimden oluşmaktadır.

İnsanların hayvanlarla birlikteyken içeride konaklamasına imkân vermek maksadıyla 85 santimetre yükseltiye sahip bir seki, kapalı kısımdaki giriş duvarı boyunca devam etmektedir. İki basamakla çıkılan seki, iki şeritten oluşmaktadır. Sekinin farklı düzlemleri, işlevleri de ifade etmektedir: dar şerit, üzerinde yürünen kısımken; geniş ve yüksek şerit, eşyaların konulduğu ve yatakların serildiği bölümdür. Mekân içerisindeki bu türden ayrımlar, fonksiyon kadar temiz alanın sabitlenmesine de hizmet etmektedir.

Handa kapalı alanın havalandırılması ve aydınlatılması için açılan pencereler, Anadolu kervansaraylarında ve kale yapılarında sıklıkla yer alan dıştan dar olup, iç kısma doğru kademeli olarak genişleyen mazgal tiptedir. Yapıda kesme taş ve moloz taş kullanılmıştır. Nitelikli bir malzeme olan kesme taşlar, özellikle cephesel anlamda göz önünde bulunan ana giriş kapıları, taşıyıcılar, kemerler ve yer yer basamaklarda görülmektedir. Yapı genelinde süslemeye dair kayda değer bir işçilik bulunmamaktadır. Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne bağlı olan eser, günümüzde harap haldedir.

Referanslar

Bilici, K. (2013). Kargı Han ve Hamamı Üzerine, Sanat Tarihi Dergisi, 22(1): 71-88; Erdmann, K. (2008). Alanya Yakınlarındaki Kargı Han. M.Uysal, M.Güçlü (Çeviren), SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18: 247-256; Yavuz, A.T. (1976). Anadolu’da Eşodaklı Selçuklu Hanları, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2(2): 187-204; Yavuz, A.T. (1992). Anadolu Selçuklu Kervansaraylarında Mekân - İşlev İlişkisi İçinde Savunma ve Barınma, Vakıf Haftası Dergisi: 253-284.