Kayseri’nin İncesu ilçesine bağlı Kara Mustafa Paşa Camii ve Külliyesi, 1670 yılında Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa tarafından inşa ettirildi. Fakat yapıdaki unsurların giriş kapıları üzerinde yer alan kitabelerde yapının mimarı hakkında bir bilgiye rastlanmıyor. İncesu bulunduğu yer bakımından Kayseri’den Çukurova’ya inen güzergâh üzerinde yer alıyor. Önceleri işlek bir noktada bulunmasından dolayı kervanların konaklama amacıyla tercih ettiği bu nokta zamanla ticarete olan uygunluğu keşfedilince hızla gelişti. Aynı zamanda çevre obalardan ve köylerden gelen halkın nüfus artışına sebep olması da bölgenin gelişmesinde bir diğer önemli noktadır. Dönemin ekonomik sıkıntıları, iç kargaşalar ve Celali isyanlarının etkili olduğu bir dönemde bölgede güvenli bir alan oluşturulması amacıyla yapılması da yapıya bir başka tarihsel değer katıyor.

Külliyeyi oluşturan ana unsurlar kervansaray, arasta, cami, medrese, sıbyan mektebi, hamam ve dükkânlar olup iki büyük avlu etrafında toplanıyor. Bu yapılar bugün hala varlığını koruyor. Ancak vakfiyelerden elde edilen bilgilere göre ilk inşa edildiği dönemlerde külliyede yapı ögeleri olarak mahkeme binası, bezirhane, tabakhane, iki odalı boyahane, fırın, hazire ve beş adet çeşme de bulunuyordu. Fırının kısmen ayakta olması dışında diğer yapıların hiçbiri günümüze ulaşmadı. Kervansaray, külliyenin temel yapısını oluşturan avlu ve kapalı bölümüyle yapının doğu cephesinin tamamını kaplıyor. Kervansaray güneyde U şeklinde düzenlenen revaklı açık avlulu bölüm ve kuzeyde kapalı (kışlık) bölümden oluşuyor. İncesu deresine bakan avlu kareye yakın ölçülerde fakat yamuk bir şekildedir. Avlunun doğusundaki kapı dışarıya, batısındaki ise arastaya bağlanıyor. Kervansaray dikdörtgen planlı ve kapalı bir mekân olup orta alanda iki sıra halinde altışar olmak üzere 12 kare kesitli paye ile bölümlenen ve 21 çapraz tonozla örtülmüştür. Yapı bugün kullanılmıyor, sadece belediyenin deposu olarak işlev sağlıyor. Yapının tümünde düzgün kesme taş kullanılıyor herhangi bir süsleme ögelerine rastlanmıyor.

Arasta, külliyenin bütünüyle birlikte inşa edildi. Kervansaray ile cami avlusu arasında yer alıp külliyenin esas yapısını oluşturuyor. Yaklaşık 12 metre genişlikte bir sokağın civarında sıralanan Arasta’da 32 dükkânın faaliyet gösterdiği biliniyor. Ancak güney cephedeki üç dükkân ve burada bulunan kapı günümüzde mevcut değildir. Arastanın büyük bir bölümü 1972 yılında belediye tarafından yıktırıldı ve günümüzde arastanın güneydoğu kısmında bulunan fırından çok az bir birim ayaktadır. Medrese, külliyenin önemli yapılarından biridir ancak bugün herhangi bir amaçla kullanılmayıp harap bir durumdadır. Cami avlusunun batı yönünde bulunuyor. 1678 tarihli vakfiye bilgisine göre aktif olarak kullanıldığı dönemde 15 öğrenci odasının bulunduğu medreseden günümüze sadece yedi oda ve kuzey yönündeki dershane yapısı ulaştı. Dershane öğrenci odalarına göre daha büyük ve yüksek olarak yapılmıştır ve iki kemerli bir revaktan oluşmaktadır. Revağın orijinal üst örtüsü yıkılmış ve yerine betondan bir üst örtü yerleştirilmiştir.

Sıbyan mektebi, külliyenin batısına medresenin kuzeyine konumlandırıldı. Sıbyan mektebi ve medrese arasında yaklaşık 1.50 metrelik bir koridor bulunuyor ve bu sayede iki yapı birbirinden ayrılıyor. Bu koridorun batı ucunda yer alan kapı aynı zamanda külliyeyi sokağa bağlıyor. Yan yana bitişik iki odadan oluşan mektep önündeki revak ile caminin olduğu avluya doğru açılıyor. Revağın örtüsü yıkıldı. Odaların aydınlatılması dikdörtgen pencereler vasıtasıyla yapılıyor. Odalarda batı duvarının ortasına yapılan küçük ölçekli ikişer niş bulunuyor. Aynı zamanda mektebin kuzeyinde yer alan mekânların da müderrisler tarafından kullanıldığı düşünülüyor. Mektep günümüzde büyük ölçüde harap haldedir.

Külliyede yer alan hamam ana kompleksin dışına ayrı bir birim olarak ve kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen olarak inşa edildi. Hamamı oluşturan birimler, soyunmalık, ılıklık, soğukluk, tuvaletler, sıcaklık, su deposu ve külhan (hamamların altında yer alan ve içinde büyük bir kazan bulunan ısıtma bölümü) şeklindedir. Zaman içerisinde kot yükselmesi nedeniyle hamam günümüzde yaklaşık 1,50 metre zemine gömülü vaziyettedir. Hamam, bugün belediyeye ait depo olarak kullanılıyor. Cami, külliyenin batısındaki avlunun ortasında yer alıyor. Cami kubbeli bir harim ve kuzey cepheden konumlanan üç bölümlü bir son cemaat mekânı ile tek şerefeli bir minareden oluşuyor. Yapı ilk inşasından iki yüzyıl sonra (1860) tamir gördü. Camide aydınlatma üç sıra pencere ile sağlanıyor. Caminin minberinde kesme taş kullanılarak oldukça sade bir işleme tercih edilmiştir. Sadelik anlayışı mihrapta da kullanılmış ve bezeme yapılmadan tek bir bordür geçilmiştir. Harimin kuzeyinde yer alan mahfil ise ahşaptır ve sekizgen olan dört taş ayağa oturuyor. Kare bir kaide üzerinde yükselen minare ise çokgen gövdelidir ve kurşun külahlıdır. Yapı 1953-1954 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından onarım görmüştür.