Kapı Camii

Günümüzde Konya’nın Meram ilçesindeki Sahipata Mahallesi’ndeki Tarihi Konya Çarşısı içerisinde bulunan cami, Konya’nın en büyük camilerindendir. 1658 yılında dönemin Konya Mevlevî dergâhı postnişini Şeyh Hüseyin Efendi tarafından inşa ettirilmiştir. İhyaiyye ve banisine nispetle Çelebi Hüseyin Efendi Camii olarak da adlandırılmaktadır. Ancak mevkii itibariyle Konya dış kalesi kapılarından Atpazarı Kapısının yakınında inşa edildiği için Kapı Camii veya Kapu Camii adıyla meşhur olmuştur. 1811 yılında harap vaziyette bulunan cami Eşenlerli Köse Müftü olarak da bilinen Konya Müftüsü Abdurrahman Efendi tarafından yenilenmiş ve vakıf kaynaklarına da yeni gelirler eklenmiştir. Eylül 1867’de Konya Çarşısı’nda çıkan yangında çarşı ile birlikte Kapı Camii de tamamen yanmıştır. Yangından önceki caminin mimari özellikleri hakkında bir bilgi yoktur. Ancak 1867 yangınında caminin tamamen yandığı ve hatta arşiv kaynaklarında tavanının büyük bir gürültü ile çöktüğü bilgisi caminin mimari olarak kâgir özellikler göstermediğini düşündürmektedir. Yangından sonra dönemin Konya Valisi, şehir ulema ve eşrafının girişimleri ve halkın yardımları ile kâgir olarak yeninden inşa edilerek 1869 yılında ibadete açılmıştır. Bu inşaat sırasında o tarihte harap hale gelen ve fonksiyonunu yitiren Konya dış kale surlarının taşları kullanılmıştır. Caminin dış cephesinde, pencere kenarlarında ve sütunlarında göze çarpan Antik ve Bizans dönemlerine ait devşirme yapı elemanları muhtemelen tarihi dış kale duvarlarından alınan malzemeye aittir.

Caminin kuzey tarafındaki cümle kapısına 10 basamaklı bir merdiven ile çıkılıyor. Bu bölümdeki son cemaat mahalli sütunlarla destekli ve üstü kapalı vaziyettedir. Son cemaat mahalli batı tarafta batı kapısına kadar üstü açık olarak devam etmektedir Son cemaat mahallinin altında sekiz adet dükkân mevcuttur. Caminin kuzey, doğu ve batı taraflarındaki üç kapısı üzerinde üç kitabe bulunuyor. Kuzey kapısı üzerinde Konyalı Şair Zehri’ye (ö. 1904) ait ve Hattat Fahri’nin yazdığı 1868 tarihli yedi satırlık bir kitabesi mevcuttur. Batı tarafındaki kapı üzerindeki kitabe ise Şair Şevki’ye aittir ve tarihsizdir. Manzum olan bu kitabe ebced hesabın ile 1882-1883 yılına tarihlendirilmektedir. Doğu kapısı üzerindeki kitabe ise 1868 tarihlidir. Caminin tek şerefeli minaresi kuzeydoğu köşesindedir. Minare, caminin çatısı hizasına kadar kare planlı ve taştan, üst kısmı ise yuvarlak formda tuğladan inşa edilmiştir. Minarenin kare planlı gövde kısmındaki üç mavi çini ile şerefenin alt kısmındaki mavi kuşak çinileri dikkati çekiyor. Minarenin kuzeyinde 12 musluklu, mermer ve üstü kurşun kaplı bir şadırvan bulunmaktadır. Bu şadırvan, kitabesine göre 1923 yılında Mimar Süleyman Asaf tarafından inşa ettirilmiştir. Şadırvan üzerindeki çini süslemeler de dikkat çekicidir. Caminin batı tarafındaki meydanda baldaken tarzı bir başka tarihi şadırvan daha vardır.

Caminin iç mekânı dikdörtgen planlı olup sütunlarla desteklenmiştir. Caminin orta bölümü kubbeli, duvar kenarları ise düz tavanlı olarak inşa edilmiştir. Çatı ise dışardan kırma kurşun kaplıdır. İçerde kuzey, doğu ve batı taraflarını tamamen saran ikinci kat mahfil bulunmaktadır. Caminin iç mekânında, tarihi belirlenemeyen amber ağacından yapılan ahşap minberi ve yine aynı malzemeden yapılan vaaz kürsüsü dışında herhangi tarihi bir öğe günümüze intikal etmemiştir. 1997-1998 yıllarındaki restorasyon sırasında kubbe içleri ve pencere alınlarındaki kalem işleri ve hat yazıları yenilenmiş, sütunlar niteliksiz ahşap malzeme ile kaplanmış ve taş mihrap çini mihrap ile yenilenmiştir.

Referanslar

Arabacı, C. (1998). Osmanlı Döneminde Konya Medreseleri 1900-1924. Konya: Konya Ticaret Odası; Çetinaslan, M. (2013). Kapı Camii, Konya Ansiklopedisi, Konya: Konya Kültür: 52-54; Konyalı, İ. H. (1964). Abideleri ve Kitabeleriyle Konya Tarihi. Konya: Yeni Kitapevi Basımevi; Muşmal, H. ve Çetinaslan, M. (2009). Bir Keşif Defteri Işığında Konya Kapı Camii’nin İnşa Süreci ve Mimari Özellikleri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6): 446-480.