Herakleia-Latmos Yüzey Araştırması

Arkeolojik Kazı Yüzey Araştırması

Herakleia Örenyeri, Muğla’nın Milas ilçesine 39 kilometre uzaklıkta; Bafa Gölü’nün kıyısında Kapıkırı Köyü’nün bulunduğu alanda yer almaktadır. Euromos Örenyeri, İassos Örenyeri, Labranda Örenyeri Beçin Kalesi örenyeri yakınlarında yer alan diğer antik kentlerdir.

Herakleia isminin Herakles’in yurdu anlamında kullanıldığı düşünülmektedir. Herakleia’da yaşam MÖ IV. yüzyılın sonları – MÖ III. yüzyılın başlarında Latmos halkının bölgeye gelmesiyle birlikte başladı ve burada günümüze kadar gelen eserleriyle en ses getiren dönemin Hellenistik dönem olduğunu söylemek mümkündür.

Engebeli ve kayalık bir arazi üzerine kurulan Herakleia’nın, Hippodamos şehir planında tasarlandığı bilinmektedir. Yapının kuzeydoğu duvarlarının diğer bölgelere göre iyi durumda olduğu belirtilmektedir. Etrafı 65 kule ve 6.5 kilometre uzunluğunda bir sur ile çevrili olan antik kentte; Helenistik dönemde inşa edilen Templum in antis planlı ve Dor düzeninde iyi korunmuş vaziyette olan Athena Tapınağı bulunmaktadır. Günümüzde birinci katı ayakta kalan iki katlı agora ile Helenistik dönem anıtsal oda mezarlarının ve kayalara oyulan kapak taşlı mezarların bulunduğu nekropol diğer önemli alanlarıdır. Geç Helenistik veya Erken Roma dönemine tarihlendiği düşünülen antik tiyatro kuzeydoğu noktasında bulunmaktadır. Bununla birlikte, MÖ II. yüzyılda inşa edilen ve Priene’deki meclis binası ile aynı planda olduğu belirlenen Bouleuterion ve günümüzde cella ile pronaos bölümlerinin görülebildiği Endymion Kutsal Alanı antik kentin diğer önemli yapılarıdır.

1971 yılından bu yana bölgeye yönelik çalışmalar yapan Alman arkeolog Prof. Dr. Anneliese Peschlow Bindokat, 1974 yılında bölgenin prehistorik çağlardan Osmanlı dönemine kadar yerleşim tarihçesini incelemek amacıyla çalışmalara başlamıştır. 1976 - 1979 arasında Alman Araştırma Kurumu tarafından karşılanan giderler, 1985 yılından itibaren Alman Arkeoloji Enstitüsü Merkezi tarafından üstlenildi. Böylece, Latmos’un Batı Anadolu’nun en önemli bölgelerinden biri olduğu anlaşılmıştır. Prof. Dr. Anneliese Peschlow Bindokat, 1991 yılından itibaren Alman Arkeoloji Enstitüsüne bağlı olarak bölgede gerçekleştirdiği arkeolojik çalışmaları sonucunda 1994 yılında Geç Neolitik ve Kalkolitik dönemleri işaret eden kaya resimlerine ulaşmıştır. Bu ilk keşifle birlikte, devam eden araştırmalar neticesinde 170 kaya resmi açığa çıkarılmıştır. Resimlerde genel olarak kırmızı aşı boyasının kullanıldığı, nadiren sarı ve beyaz renklerin tercih edildiği görülmüştür. Betimlemelerde ana motif olarak kadın ve erkek figürlerinin kullanıldığı belirtilmektedir. İşlenen konuların günlük hayattan alınan sahneler olduğu, ayrıntıların bulunmadığı; erkeklerin çıplak, kadınların etek veya önlük giymiş şekilde tasvir edildiği dikkat çekmektedir. Hayvan resimlerine ise ender rastlanmıştır. Tüm bu görseller göz önünde bulundurulduğunda yüzey araştırması ekibi, buluntuların Anadolu’nun ilk aile tablosunun örneklerinden biri olarak insanlık tarihi açısından önemine vurgu yapmıştır.

2003 yılında Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün prehistorik yüzey araştırması çalışmaları sonucunda 15 adet yeni kaya resmi keşfedilmiştir. Antik kente yönelik gerçekleştirilen son çalışmalar, 2008 yılında olduğu gibi 2009 yılında da Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından izin verilen yabancı yüzey araştırmaları kapsamında Alman Arkeoloji Enstitüsü kurumu ve Anneliese Peschlow Bindokat başkanlığında gerçekleştirilmiştir.

Anneliese Peschlow Bindokat, Herakleia-Latmos üzerinde uzun yıllar gerçekleştiği çalışmalarını çeşitli dillerde kitaplaştırmiştir.

Yararlanılan Kaynaklar

Alman Arkeoloji Enstitüsü, https://www.dainst.org/documents/10180/670177/DAI+istanbul+2-2004+Trk.pdf/1668bae7-e8dc-4608-9569-459e05c9e246, (Erişim tarihi: 10.10.2020); Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü, (2014) http://dosim.kulturturizm.gov.tr/muze-istatistikleri, (Erişim tarihi: 14.10.2020); Hetemoğlu, M. A. (2019). Interpretation and Presentation of the Byzantine Herıtage at ‘Herakleia and Latmos (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü (2020). https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44170/2009-yili-yabanci-yuzey-arastirmalari.html, (Erişim tarihi: 11. 09. 2020); Milas Kaymakamlığı. (2020). http://www.milas.gov.tr/milasin-tarihcesi, (Erişim tarihi: 10. 09. 2020); Muğla İl Kültür Turizm Müdürlüğü (2020). Herakleia, https://mugla.ktb.gov.tr/TR-177909/herakleia.html, (Erişim tarihi: 03. 09. 2020); Umar, B. (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar (İkinci baskı). İstanbul: İnkılap Kitabevi.