Helal turizm kavramı her şeyden önce, İslam ve turizm ilişkisinin bir sonucudur. İslam ve turizm ilişkisinin turizm tür ve uygulaması bakımından iki temel formu bulunmaktadır: İnanç turizmi ve helal turizm. Bu iki kavram yer yer birbirine karıştırılsa da özleri itibarıyla birbirlerinden farklıdır. İnanç turizmi, sadece İslam dinine özgü bir turizm türü olmayıp, tüm inanç sistemlerinde var olabilen bir turizm türüdür. İnanç turizminde önemli olan, ziyaret edilen yerin kutsallık özelliği taşıması ve seyahat motivasyonunun kutsal bir yeri ziyaret temeline dayanmasıdır. İnanç turizminin özünde, dini önemi olan bir yere seyahat söz konusudur. Ancak helal turizmde önemli olan; ziyaret edilen yerin kutsallığı değil, inanç turizmi de dâhil olmak üzere, hangi motivasyonla turizm sürecine dâhil olunursa olunsun, tüm süreçlerde İslami emir ve yasaklara uygun davranışlarda bulunulması ve bu çerçevede ürün ve hizmetlerin tercih edilmesidir.

Helal turizm kavramı, turizm talebi ve turizm arzı bakımından olmak üzere en az iki biçimde tanımlanabilir. Turizm talebi bakımından helal turizm; İslam dininin emir ve yasaklarına uygun bir yaşam tarzını benimseyen bireylerin, İslami emir ve yasaklara uygun bir biçimde gerçekleştirdikleri turizm uygulamasıdır. Turizm arzı bakımından helal turizm ise turistik ürün ve hizmetlerin İslami emir ve yasaklara uygun bir biçimde yaşayan bireylerin tüketimine uygun bir biçimde üretilmesi ve sunulmasıdır. Helal turizm, bir turizm türü değil, İslami emir ve yasaklarla çelişmeyen birçok turizm türüne uyarlanabilecek bir turizm uygulamasıdır.

Helal turizm kavramı ile eşanlamlı olarak; İslami turizm, Müslüman-dostu turizm, Helal-dostu turizm, Şer-i kurallara uyumlu turizm kavramları da sıkça kullanılmaktadır. Helal turizm çoğu kaynakta bu kavramlarla eş anlamlı olarak ele alınsa da bazı çalışmalarda bu turizm türleri arasında farklar olduğu tartışılmaktadır. Öte yandan muhafazakâr turizm, tesettür turizm, alternatif turizm gibi kavramların da helal turizm yerine kullanıldığı görülmektedir. Bu kavramların helal turizm kavramının yerine kullanılması, semantik açıdan hatalıdır. Muhafazakârlık ve tesettür kavramları özü itibarıyla kişilere özgü kavramlardır. Alternatif turizm kavramı ise kitle turizmine alternatif olarak geliştirilen tüm turizm tür ve uygulamaları için kullanılan, çok geniş kapsamlı, çatı bir kavramdır. Literatürdeki kavramsal çeşitliliğin temel nedenini, kavramın yeni olması ve farklı bakış açılarının gelişmesi ile açıklamak mümkündür. Sahadaki kavramsal çeşitliliğin en önemli nedeni ise Türkiye’de helal turizm konusunda Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından henüz bir tanımın yapılması, çerçevenin çizilmemesidir.