Basit bir yaklaşımla bir uçağı bir pilot tek başına kaldırıp, uçurabilir ve ulaşılan noktaya inişini gerçekleştirebilir. Havacılığın ilk gelişmeye başladığı yıllarda da böyle olmuştur. Ancak daha sonraları gökyüzünde ve havaalanlarında çok fazla hava aracı, hava trafiğini oluşturmuştur. Pilotlar, uçuşlarını emniyetli ve verimli bir şekilde tamamlayabilmek için, birçok teknik personele ve teknolojik yardımcıya, hava seferi açısından da hava trafik kontrol kılavuzluğuna gereksinim duymaktadırlar.

Hava trafik kontrol görevleri birkaç aşamadan oluşmaktadır. Bunlar genel bir anlatımla, uçakların kapıdan taksi yolu ile piste doğru yönlendirildiği yer operasyonları, kalkış ve tırmanış sonrasında uçakların seyir seviyelerine ulaştırılması, gidilecek meydana olan uçuş, varış meydanına yaklaşma ve inişin gerçekleştirilmesi ve son olarak kapıya doğru taksi yapılmasıdır. Uçakların kontrolü, genel olarak üç ana birimde çalışan farklı kontrolörler tarafından gerçekleştirilir: Birincisi, kule kontrolörleri olarak adlandırılan uçakların yerdeki ve havaalanı bölgesindeki hareketlerini kontrol eden kontrolörlerdir. İkincisi ise, uçakların kalkış sonrası seyir seviyelerine tırmandırıldığı ve gidiş yönlerine göre yönlendirildiği kalkış kontrolü ve uçakların tekrar varış meydanlarına yaklaştırıldığı ve alçaltıldıkları yaklaşma kontrol biriminde çalışan kontrolörlerdir. Üçüncü birimde ise, uçakların kalkış ve varış kontrollerinin gerçekleştirildiği terminal sahaları arasındaki hava koridorlarındaki uçuşlarının kontrol edildiği saha/yol kontrol biriminde çalışan kontrolörlerdir.

Meydan kontrol kuleleri hava trafik yönetiminin amaçlarını gerçekleştirmek için sorumlulukları altında bulunan uçaklara bilgi ve talimatları ileterek hava trafiğini kontrol etmektedirler. Meydan manevra sahasında turlayan ve çalışma yapan uçaklar, iniş ve kalkış yapan uçaklar, manevra sahasındaki araçlar ve manevra sahasındaki engellerin birbirleri ile olan etkileşimlerinden sorumludurlar. Diğer bir deyişle meydan kontrolörleri manevra sahası içindeki uçuşlarla, araçları ve ilgili personeli devamlı olarak gözetim altında tutmak ve önceden belirlenmiş kuralları uygulayarak görevlerini yerine getirmektedirler.

Meydan kontrol biriminde çalışan kontrolörler sorumluluk sahalarına göre üç grupta toplanmaktadırlar: Bunlar, meydan kontrolörü (genel olarak pist üzerindeki çalışmalar ile sorumluluk sahalarındaki uçuşlardan sorumludurlar), yer kontrolörü (pistler dışında manevra sahasındaki trafiklerden sorumludurlar) ve ATC izni dağıtım pozisyonundaki kontrolörlerdir (IFR uçuş trafikleri için motor çalıştırma ve ATC iznini aktarmaktan sorumludurlar). Meydan kontrolörleri, etraflarını net bir şekilde izlemelerine olanak sağlayan meydan kontrol kulelerinde çalışmaktadırlar. Böylelikle meydanda gerçekleşen hava trafiği etkinliklerini geniş bir bakış açısı ile gözleyebilmektedirler. Meydan kontrolörleri uçuşlarla ilgili olsun ya da olmasın sorumluluk sahalarındaki tüm etkinlikleri devamlı gözetlemekten sorumludurlar. Uçuşların başlamasından önce ve devamında uçuşla ilgili gerekli araç-gerecin aktif halde olması, gerekli birim ve personelin uyarılması ve gerekli bilgilerin elde edilmesi için çalışırlar. Uçaklara gerekli talimatları iletirken çift yönlü radyo frekansını kullanmaktadırlar.

Hava trafik kontrol hizmeti, hava araçlarının manevra sahasında, apronda veya uçuşun herhangi bir safhasında birbirleriyle ve mânialarla çarpışmalarını önlemek; emniyetli, hızlı, düzenli ve verimli hava trafik akışını sağlamak amacıyla verilen hava trafik hizmeti türlerinden biridir. ATC kısaltması İngilizce Air Traffic Control kavramının kısaltması olup; sektörde hem hava trafik kontrol hizmetini hem de bu hizmeti gerçekleştiren operasyonel birimi ifade etmek için yaygın biçimde kullanılmaktadır. ATC hizmeti hava trafik kontrolörleri tarafından gerçekleştirilmektedir.

1903 tarihli ilk uçuşla ihtiyaca dönüşen ve 1920’lerden itibaren temelleri atılan hava trafik kontrol hizmetinin modern anlamda hava trafik kontrol birimlerine dönüşmesi 1930’larda gerçekleşti. Hava trafiği arttıkça ABD’de bazı havaalanı işleticileri emniyeti artırma düşüncesi ile bazı görsel yardımcılar kullanmaya başladılar. Arazi üzerinde durup pilotlara bayrak sallayarak iletişim kuran görevliler ilk hava trafik kontrolörleri olarak kabul edilmektedir. 1930’da Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Cleveland’de ilk Hava trafik kontrol kulesi hizmete girdi.

Hava trafik kontrol birimi bir havaalanında yerde ve havada uçan hava araçlarını birbirlerinden ve mânialardan uzak tutarak emniyetli, hızlı ve sıralı bir şekilde yer hareketlerini ve uçuşlarını düzenleyen birimdir. ATC birimi, uçakların iniş ve kalkışları ile kendi bölgelerindeki hava trafiğinden sorumludur. Hava Trafik Kontrol Hizmeti; Meydan Kontrol (Aerodrome Control), Yaklaşma Kontrol (Approach Control) ve Saha kontrol (Yol Kontrol) (Area Control) olmak üzere üç birimden verilmektedir. Hava araçları hareket safhalarına göre bu birimler arasında devredilmektedir. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü - ICAO kurallarına göre kontrollü bir uçuş her hangi bir zamanda yalnızca tek bir ATC biriminin sorumluluğunda olmalıdır. Meydan Kontrol Hizmeti, bir havaalanında hava aracının park yerinden çıkıp kalkışını tamamlayana kadar ya da inişinden park yerine gidinceye kadar olan süre içerisinde verilen hava trafik kontrol hizmetidir. Kulelerin meydan kontrol hizmetini verebilmesi için tüm hareket sahasını ve çevresini görecek konumda, önünün açık ve yüksek kurulması, gerekli cihazlarla donatılması gerekmektedir. İniş meydanına yaklaşan veya kalkış meydanından ayrılan trafiklere verilen hava trafik kontrol hizmetidir. Yaklaşma kontrol hizmeti ise iniş havaalanına yaklaşan veya kalkış havaalanından ayrılan trafiklere verilen hava trafik kontrol hizmeti türüdür. Yaklaşma kontrolörleri saha kontrol biriminde aldıkları trafikleri alçaltarak meydan kontrol birimine; meydan kontrol biriminden aldıkları trafikleri de emniyetli bir şekilde tırmandırarak saha kontrol birimine devrederler. Saha kontrol hizmeti, kontrollü sahalarda, kontrollü uçuşlar için verilen ve saha kontrol merkezlerinin (ACC: Area Control Center) sorumluluğundaki hava trafik kontrol hizmetidir. Bölgede ACC yoksa bu hizmet, yaklaşma kontrol hizmeti veren ATC birimlerince sağlanabilir. Bunun yanında uçuş bilgi ve herhangi bir acil durumdaki ikaz hizmetleri de ATC birimlerince düzenlenmektedir.

ATC hizmeti uluslararası havacılık kurallarına uygun olarak İngilizce ve havacılık frezyolojisi kullanılarak yapılmaktadır. Frezyolojinin amacı tüm dünyadaki pilotların ve kontrolörlerin yalnızca belirli ve kısa kalıplarla standart bir dili konuşmaları, yanlış anlaşılmaların önüne geçilmesidir. Kontrolör, radar monitöründe ya da Meydan Kontrol Kulesi’nde göz ile hava araçlarını takip eder ve pilotlara verdiği talimatlarla ICAO kuralları çerçevesinde hava araçları arasında ayırmalar gerçekleştirilerek hava trafik akışını yönetir. Hava trafik kontrolörünün geçerli bir hava trafik kontrolör lisansına ve bu lisansa hizmet sağlayıcı kuruluş tarafından işlenmiş derece veya derecelerin verdiği yetkilere sahip olması gerekmektedir.

Hava trafik kontrol birimleri genellikle kamu kuruluşlarıdır. Birçok ülkede merkezi bir devlet otoritesi hava trafiğinin yönetiminden sorumludur. Türkiye’de Devlet Hava Meydanları İşletmesi bu görevi yerine getirmektedir. Son yıllarda bazı ülkelerde hava trafik yönetimi hizmetlerine özel sektörün de dahil edilmesi gündeme gelmektedir.