MÖ ikinci bin yılda Hititler’e başkentlik yapan Hattuşa, Çorum’un Boğazkale (eski ismi Boğazköy) ilçesinde yer almaktadır. Bu kent 1834’te Charles Texier tarafından keşfedilerek, 1906 yılında Hugo Winckler ve Theodor Makridi tarafından ilk sistematik kazı çalışmalarına başlanmıştır. Günümüzde Hattuşa’da arkeolojik kazı çalışmaları Prof. Dr. Andreas Schachner'ın başkanlığında sürdürülmektedir. Kazının ilk yıllarından günümüze kadar Hitit Devleti’nin en büyük kil tablet arşivine sahip olan Hattuşa’da 30 bini aşkın çivi yazılı tablet ve tablet parçası bulunmuştur. Ayrıca kent arşivlerinin Nişantepe’de 3.268 ve Büyükkale’nin D yapısında 280 bulla ele geçirildi (Hattuşa ’da yeni tabletlerin ele geçmesi veya kırıklı tablet parçalarının birleştirilmesiyle verilen sayıda değişiklik olabilir.).

Hattuşa’da arşiv ve kütüphane olarak nitelendirebilen tablet ve tablet parçalarının buluntu yerleri şunlardır; Büyük Tapınak, Yamaç Evi, Büyükkale, Nişantepe, Yukarı Şehir (Tapınaklar). Bunların yanı sıra kentin muhtelif noktalarında ele geçen tablet ve tablet parçası vardır. Çivi yazılı belgeler Hititçe, Sümerce, Akadça, Hurrice, Hattice, Luwice ve Palaca dillerindedir. Ayrıca tabletlerin bazıları çift dilli (Akadça-Hititçe, Hurrice-Hititçe) yazılmıştır. Hitit Devleti’nin MÖ 1650-1200 yılları arasında kronolojik geçmişleri hakkında bilgi veren bu tabletlerin içeriği siyasi, idari, hukuki, dini ve mitolojiktir.

Büyük Tapınak (Bir numaralı tapınak): Hattuşa’nın 14.500 metrekare boyutlarında olan bu tapınağının 10,11,12 nolu odalarında tabletler ele geçirilmiştir. Tabletlerin kronolojisi Eski Hitit, Orta Hitit ve İmparatorluk dönemlerine tarihlendirilmektedir. Bu tapınakta bulunan tabletlerin içerikleri; ritüel, bayram törenleri, mitoloji, dua, fal, kehanet, hukuk, antlaşmalar, tarihsel içerikli belgeler, edebi metinler, direktif metinleri, ferman, kült envanteri ve sözlük listeleridir.

Yamaç Evi: Bir numaralı tapınağın karşısında yer alan idari bir yapıdır. Bu binada ele geçen tabletlerin kronolojisi Eski Hitit dönemi, Orta Hitit dönemi ve çoğu Hitit İmparatorluk dönemine aittir. Tabletlerin içeriği ise ritüel, fal, festival, mitoloji, destan, yıllıklar, sözlük listeleri ve kanunlardır.

Büyükkale: Hititlerin Kraliyet Sarayı olan Büyükkale 31.185 metrekarelik bir alana yayılmaktadır. Kraliyet Sarayı’nda A, K,E,D olarak adlandırılan yerlerde çivi yazılı tabletler bulunmaktadır. A binasında bulunan tabletlerin içeriği; ritüel, festival, fal, fal raporları, mitoloji, dualar tarihi metinler, idari metinler, kanunlar, tıbbı metinler, edebi metinler, tablet envanterleri vb.dir. Burada bulunan tabletler Eski Hitit dönemi, Orta Hitit dönemi ve çoğu İmparatorluk dönemine tarihlendirilmiştir. E binasında bulunan tabletlerin içeriği; festival, ritüel, fal raporları, kült envanterleri, antlaşmalar ve mektuplar olarak sınıflandırılmıştır. K yapısında bulunan tabletlerin çoğu dini içerikli olup ritüel ve bayram metinleridir. Bu tabletlerin yanı sıra kehanet, dua, fal, Gılgamış Efsanesi’nin bir tableti, kral yıllıkları, antlaşmalar, direktif, kadın listeleri ve kataloglar ele geçirilmiştir. Çok az tablet Orta Hitit dönemine, büyük bir çoğunluğu ise Hitit İmparatorluk dönemine tarihlendirilmiştir. D binasında 280 adet bulla ve tabletler ele geçirilmiştir. Bu yapıda bulunan belgeler Orta Hitit dönemine tarihlendirilmiştir.

Yukarı Şehir (Tapınaklar): Hattuşa’da Yukarı Şehir’de 30 adet tapınak yer almaktadır. Bu tapınaklardan 8,12,15,16,26 numaralı olanlarında çivi yazılı tablet veya tablet parçaları bulunmuştur. Tablet parçalarının çoğu Eski ve Orta Hitit dönemlerine tarihlendirilmiştir. Tabletlerin içeriği; tarihsel içerikli metinler, mektuplar, arazi bağış belgeleridir. Bazı tabletler ise ritüel, Gılgamış Efsanesi, bayram törenleri, fal raporları vb. içeriklidir.

Nişantepe: Büyükkale’nin güneybatısında bulunan Nişantepe’de 28 adet mühür baskılı çivi yazılı tablet, 3.268 bulla ele geçirilmiştir. II. Hantili I Muwattali ve I. Şuppiluliuma-II. Şuppiluliuma’ya ait mühür baskıları yer almaktadır.

Yukarıda bulunan arşivler Hititler’in ilk elden yani orijinal belgeleridir. Arşiv metinlerinin bir rafta dizili olduğu ve tabletlerin içeriklerine göre düzenlendiğini anlaşılmaktadır. Arşivlerde altı-yedi santimetre genişliğinde, dört-beş santimetre yüksekliğinde oval şeklindeki birkaç satırdan oluşan, içerik bilgisini veren, tabletler (etiket) bulunmuştur. Etiketler bilgi verdiği tabletlerle muhtemelen aynı ahşap katta yer alıyordu. Bu buluntular Hititler’in gelişmiş kütüphanecilik anlayışının var olduğunu göstermektedir.

Hattuşa’nın tarihine tanıklık eden yapıları, benzersiz anıtlarının olması, çok iyi korunmuş seçkin Hitit izlerinin olması sebebiyle 28. 11. 1986 tarihinde 377 sıra numarası ile UNESCO Dünya Miras Listesi’ne dâhil edilmiştir. Hattuşa Örenyerinde bulunarak İstanbul Arkeoloji Müzesi, Ankara Anadolu Medeniyetler Müzesi, Çorum Müzesi, Boğazköy Müzesi’ne götürülen çivi yazılı tabletler 22. 01. 2002 tarihinde UNESCO Dünya Belleği Listesi’ne alınmıştır.