Gökbük

Dağ ve Kış Destinasyonu Kırsal Destinasyon Kültürel Miras Destinasyonu Ekoturizm Alanı Ekoturizm Rotası YERLEŞİM MERKEZİ Köy Yerleşimi

Antalya’nın Finike ilçesine bağlı bir mahalle olan Gökbük, tarihi ve doğal güzellikleri ile dikkat çeken bir yerleşimdir. 2024 yılı itibarıyla nüfusu 399 kişi olarak kaydedilmiştir. Büyükşehir mevzuatında meydana gelen değişiklerden sonra köy statüsünden mahalle statüsüne geçen yerleşim, geleneksel Türk mimarisindeki evleri ve Anadolu köy yaşantısının bakir örneklerinin yaşandığı bir destinasyondur. Gökbük isminin “gök” kelimesinin yeşili ifade etmesi ve “bük” kelimesinin böğürtlenlik anlamına gelmesinden türediği düşünülmektedir. Bununla birlikte “iki dağ arasındaki devasa yarık” anlamındaki “Gobu” teriminden geldiğini belirten kaynaklar da mevcuttur. Bölge, Arykandos Vadisi’nin ortasında yer alıp, kadim Likya Uygarlığı'ndan Bizans ve erken dönem (MS: IV-VI yüzyıllar) Türk yerleşimlerine kadar uzanan köklü bir geçmişe sahiptir. Arykandos Vadisi’nde gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalar, bölgede Hristiyanlık ikonografisinde Sionlu Aziz Nikolaos olarak geçen azizin kültünün yanı sıra Türk varlığına dair önemli izler tespit edildiğini göstermektedir. Özellikle Bizans döneminde, Hristiyan Bulgar Türklerinin bu bölgede yaşadığına dair bulgular, Türk tarihinin Anadolu’daki erken dönem izlerini ortaya koymaktadır. Osmanlı arşivleri, 1071 sonrasında Anadolu’ya giriş yapmış olan Oğuz soylu Tahtacı Türkmenleri ile kendilerinden önce zaten burada var olan Bulgar Türklerinin aynı bölgede bir süre birlikte yaşadığını ve kültürel etkileşim içinde bulunduğunu göstermektedir. Bu birliktelikten transfer edilmiş bazı gelenekler mübadele döneminde gönderilmiş olan Hristiyan kitlenin bakiyelerine de işaret eder. 

Gökbük’ün ekonomik yapısı tarıma dayanmakta ve özellikle nar üretimiyle ön plana çıkmaktadır. Bununla birlikte son yıllarda artan doğa turizmi, bölgenin ekonomik yapısına yeni bir boyut kazandırmıştır. Gökbük Kanyonu, yaklaşık beş kilometre uzunluğunda ve yer yer 300 metre yüksekliklere erişmektedir. Kanyon, doğa yürüyüşü, kanyoning ve kampçılık gibi aktiviteler için elverişli bir ortam sunmaktadır. Kanyon çevresinin biyolojik çeşitliliği, nesli tükenmekte olan bazı yaban hayvanlarını ve endemik bitki türlerini içermesiyle  ekolojik açıdan önem taşımaktadır.

Gökbük’ün kültürel yapısında yalnızca Gökbük’te oynanan “Pıngıdık” isimli geleneksel oyun da önemli bir yer tutmaktadır. Gökbük’te yerleşik Tahtacı Türkmenlerce sergilenen bu ritüel, baharın gelişini kutlama, bereket ve birlik temalarını içermektedir. Bunun yanı sıra, Pıngıdık ergen kız ve erkeklerin erginlenmiş olarak topluma kabul edildikleri bir toplu geçiş ritüeli olarak da işlev görmektedir. Oyun kapsamında keçi postu giymiş ve çanlarla süslenmiş falluslu bir figür, köy meydanında dolaşarak insanları korkutmakta, ardından evlerden bereket ve bolluk için yiyecek toplanmakta ve ekmeğe dönüştürülmektedir. Son aşamada pişirilmiş ekmekler evlere dağıtılmaktadır. 

Gökbük Mahallesi, tarihî ve kültürel dokusunu koruyarak doğal güzellikleriyle de dikkat çeken bir bölge olmaya devam etmektedir. Arkeolojik ve etnografik araştırmalar, bölgenin farklı medeniyetlerin izlerini taşıyan çok katmanlı bir yapıya sahip olduğunu göstermektedir. Özellikle Arykandos Vadisi'ndeki arkeolojik bulgular, bölgenin Bizans ve erken Türk tarihi açısından önemli bir merkez olduğunu ortaya koymaktadır. Doğal kaynaklarının korunması ve kültürel mirasın yaşatılması, Gökbük’ün sürdürülebilir kalkınması açısından büyük önem taşımaktadır. Gökbük mahallesinde 1990'lı yıllardan bu yana faaliyet gösteren iki tane dağ oteli işletmesinin yanı sıra restoran ve kafeteryalar mevcuttur. Gökbük mahallesi Antalya'ya 126 kilometre, Finikeye ise 21 kilometre uzaklıktadır. 

Referanslar

Antalya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2024). Pıngıdık oyunu. Kültür ve Turizm Bakanlığı. 16 Mart 2025 tarihinde erişildi, https://antalya.ktb.gov.tr/TR-296676/pingidik-oyunu.html; Antalya.com.tr. (2024). Gökbük Kanyonu. Antalya Turizm Rehberi. 16 Mart 2025 tarihinde erişildi, https://antalya.com.tr/tr/kesfet/doga/kanyonlar/gokbuk-kanyonu; Büyükkalay, N. (2020). Türkiye’nin en huzurlu köyü! Dünyaca ünlü isimlerin de adresi... Hürriyet Seyahat. 16 Mart 2025 tarihinde erişildi, https://www.hurriyet.com.tr/seyahat/galeri-turkiyenin-en-huzurlu-koyu-dunyaca-unlu-isimlerin-de-adresi-41131639/2; Nüfusune.com. (2024). Antalya Finike Gökbük Mahallesi nüfusu. Türkiye İstatistik Verileri. 16 Mart 2025 tarihinde erişildi, https://www.nufusune.com/180523-antalya-finike-gokbuk-mahallesi-nufusu; Sütçüoğlu, O. (2014). Bir Anadolu seyirlik oyunu (Pıngıdık) ve ritüelin çözümlenmesi, Mediterranean Journal of Humanities, 4(1): 261-274; Sütçüoğlu, O. (2015). Teke yöresinde, teke postunda Türk erginlenme ritüeli Pıngıdık. I. Teke Yöresi Sempozyumu Bildiriler Kitabı (1.C), 505-512. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur; Sütçüoğlu, O. (2015). Tekeden tragedyaya, köyden komedyaya, temelde yatan Türkçe orijin düşüncesi. I. Teke Yöresi Sempozyumu Bildiriler Kitabı (1.C), 513-518. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur; Sütçüoğlu, O. (2018). Arykandos Vadisi’nde Sionlu Aziz Nikolaos Kültü ve Hristiyan Türkler (Yüksek lisans tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Sütçüoğlu, O. (2018). Bir Şaman Oyunu-Pıngıdık Belgeseli. Kültür ve Turizm Bakanlığı (TRT). (Danışman); Sütçüoğlu, O. (2021). Şaman ve Aziz Arasında 6. Yüzyıl Arkaik Ağaçeriler (Tahtacılar) Ritler, Mucizeler, Sanat ve Geleneklere Dair Saha Kanıtları. Marmara Türklük Araştırmaları Sempozyumu I: Türkistan’dan Balkanlara Türk Sufizmi Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 619-641. Paradigma Akademi Yayınları.