Dolishane (Hamamlı) Kilisesi
Doğal ve Kültürel Miras Kilise
-
2019
Gürcüce Doliskana Manastırı olarak bilinen, Gürcistan’ın güneybatısında, Tao Klarceti bölgesinde, Doliskana köyünde bulunan Ortaçağ Ortodoks Gürcü manastırıdır. Günümüzde, Dolishane (Hamamlı) Kilisesi olarak kullanılıyor. Artvin’in Şavşat ilçesi Hamamlı Köyü’nde bulunmaktadır. Kiliseye Artvin-Şavşat karayolunda bulunan Berta Köprüsü üzerinden kuzeybatı yönüne doğru altı kilometrelik bir mesafe ile ulaşılmaktadır.
Kilise, 937-954 yılları arasında Bagratlı Kralı II. Sumbath tarafından mimar Gabriel’e yaptırılmıştır. Başlangıçta manastır olarak inşa edilen Dolishane, halkın Müslüman olmaya başlaması üzerine, XVI. yüzyılda bir kısmı kilise ve bir kısmı da cami olarak hizmet vermiştir.
Kilisenin Gürcüce yazan iki adet kitabesi bulunmaktadır. Kitabelerin güney cephesinde, İsa, bizim kralımız sumbathı korusun, yüceltsin ve güney haç kolunda ise, İsa, bu kutsal kiliseyi inşa eden krallarımız Sumbath ve Bagrat’a mahşer günü yardım et yazmaktadır. Bu kitabeler günümüze kadar ulaşmıştır. Kilisede bir de güneş saati kabartması bulunmaktadır. Saatin üzerinde Gürcüce birden 12'ye kadar rakamlar vardır. Ancak daha sonra bu saat çalınmıştır. Kilise de yer yer İsa portresi, kral, insan ve melek figürlü kabartmalara rastlanmıştır. Yanlarındaki yazıtlarda meleklerin Mikail ve Cebrail olduğu yazıyor. Kilise, mimari plastik ve fresko ile süslüdür.
Kilise, batı haç kolunda ve güney ve kuzey yan mekânların üst bölümlerinde bazı yerlerin tahrip olması sebebiyle 1958 yılında restore edilerek günümüze kadar ulaşmıştır. Uzun bir süre cami olarak kullanılan yapı, köyde yeni bir cami yapılması üzerine kullanıma kapatılmıştır. Minaresi bulunmadığından, ezan sesinin duyulması için hoparlör kullanılmıştır. Caminin bazı yerlerinde restorasyon sebebiyle badana izlerine rastlanmaktadır.
Artvin ili, kültür ve inanç turizmi açısından oldukça gelişmiş durumdadır. Bölgede, Dolishane (Hamamlı) Kilisesi dışında 10 adet manastır ve kilise daha bulunmaktadır. Kiliseler, bir yörenin tarihi, kültürü ve inancını yansıtmaktadır. Sürdürülebilir turizm açısından bu değerlerin korunması önem arz etmektedir. Yüzyıllar öncesinden günümüze kadar sağlam bir şekilde ulaşan bu değerlerimizi koruyarak gelecek nesillere aktarmak ve bu değerlerimizi tanıtmak, aynı zamanda turizmin ve ekonominin de gelişimine katkı sağlamaktadır.
Referanslar
Aytekin, O. (1999). Ortaçağ’dan Osmanlı Dönemi Sonuna Kadar Artvin’deki Mimari Eserler. Ankara: Kültür Bakanlığı; Hacıoğlu, Y. (2019). Bir Destinasyon Olarak Bilinen Artvin İlinin Kırsal Turizm Potansiyelinin Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı; Korkut T. (2015). Hamamlı (Dolishana / Doliskana) Manastır Kilisesi’nin Plastik Bezemeleri, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1: 271-305; https://artvin.ktb.gov.tr/TR-55879/dolishane-hamamli-kilisesi.html, (Erişim tarihi: 24.10.2019); https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/artvin/gezilecekyer/dolishane-kilisesi, (Erişim tarihi: 24.10.2019).