D’Ohsson, Ignayius Mouradgea

Seyyah ve Seyahatname Seyyah

(1740 - 1807)

İstanbul’da dünyaya gelen d’Ohsson, ilk eğitimlerini İstanbul’da bulunan Fransisken ve Dominiken okullarında aldı. 1763- 1769 yılları arasında İstanbul’daki İsveç Konsolosluğu’nda tercüman ve baş tercüman olarak görev yaptı. İzmir’deki İsveç Konsolosluğu’nda tercüman olarak çalışan babasından meslek hayatı ile ilgili tecrübe kazanan d’Ohsson, 1775’te, dönemin Kralı Gustav’ın özel danışmanı oldu ve Kral tarafından asalet unvanı aldı. 1795-1799 yılları arasında İsveç elçiliği görevini yürüttü. Dönemin Osmanlı sarayı ile yakın ilişkileri bulunan sarraf Abraham Kuleli’nin kızı Eva ile evlenmesi iş hayatında da etkisini gösterdi. Türkçe ve Arapça dil bilgisi ve Osmanlı yetkilileriyle olan yakın ilişkileri, İslamî kaynaklara kolaylıkla ulaşmasını sağladı. Bu sayede Osmanlı toplumunu yakından inceleme şansına sahip oldu. 1799’da İsveç hükümeti tarafından geri çağrılan d’Ohsson, 27. 08. 1807’de Biavre’de öldü.

Tercümanlık görevi süresince, Doğu dillerini ve tarihini incelemeye başlayan d’Ohsson, İslâm dünyasıyla ilgili çalışmalara da yöneldi. Yirmi iki yıl boyunca Osmanlı Devleti’nin hukukî yapı ve teşkilâtıyla ilgili konularda kaynak topladı. 1784-1792 yılları arasında İstanbul’dan getirdiği dokümanları tasnif etti. D’Ohsson, 22 yıllık çalışmasını Tableau General isimli kitabında topladı. Kitap, üç dile çevrilerek (Rusça, İngilizce ve Almanca) Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyolojik geçmişinin ele alındığı önemli bilgi kaynaklarından biri oldu.

Elçinin, bir diğer çalışması, Nizâm-ı Cedîd’e dair lâyihalardır. Bu konuyla ilgili iki ayrı taslak çalışma hazırlanarak, dönemin Osmanlı hükümdarı III. Selim’e takdim edildi. Takdim edilen çalışmada, devlet hükümlerinin çağın ihtiyaçlarına göre düzenlenmesinin önünde şerî yönden bir kısıtlama olmadığını belirtti, devletin askeri ve hukuki işleyişine reformist öneriler getirdi. Osmanlı Devleti’nin eski güçlü dönemlerine dönmesinin yegâne yolunun, yeniliklerden geçtiğini savundu. Bununla birlikte, bir kara mühendishanesinin kurulması gerektiği üzerinde durdu.

Yararlanılan Kaynaklar

Beydilli, K. (1984). Ignatius Mouradgea D’ohsson (Muradcan Tosunyan). Tarih Dergisi, 34: 247-314; Tukin, C. (1968). Osmanlı Devleti ve Yabancı Bilginler. Ankara: Necati Lugal Armağanı.