De Nerval, Gérard

Seyyah ve Seyahatname Seyyah

(1808 – 1855)

Asıl adı Gérard Labrunie’dir. Gérard de Nerval adını yazılarında kullandı. Fransa’nın Paris şehrinde doğdu (1808). Babası Étienne Labrunie, doktordu. İki yaşında annesini kaybetti. Yazın hayatına ilk olarak 1826’da başladı. 1828’de, Petrus Borel gibi şair ve yazarların oluşturduğu Romantikler Topluluğu ile ilişki kurdu. 1829’da, Faust’tan Sekiz Sahne adlı ilk tiyatro yazarlığı denemesini gerçekleştirdi. 1834’te, annesinin büyükbabasının ölümü üzerine 30 bin franklık bir mirasa sahip oldu ve İtalya’da seyahate çıktı. Paris’te sahneye çıkan Jenny Colon’a tutkun olan Nerval, onu övmek ve yüceltmek için 1835’te Le Monde Dramatique adlı dergiyi kurdu; ancak, bir yıl sonra batması üzerine, gazetecilik yapmaya başladı. Yakın arkadaşı Alexandre Dumas ile birlikte yazdığı Piquillo’da, Sylvie rolünü Jenny Colon oynadı. 1838’de, Colon’un bir başkası ile evlenmesi Nerval’in bütün yaşamını etkiledi.

Nerval, ilk sinir krizini 1841 yılının Şubat ayında yaşadı. Kriz Mart sonunda yeniden baş gösterdi. Jenny Colon, 1842’de öldü ve Nerval, 1843’te Doğu seyahatine çıktı. 1 Ocak’ta, Marsilya’dan ayrıldı; Malta, Mısır, Suriye, Kıbrıs, İstanbul ve Napoli’den sonra, 5 Aralık’ta yeniden Marsilya’ya döndü. 1844, 1845, 1846 yıllarında Belçika’ya, Hollanda’ya, Londra’ya gitti; Paris civarında ve çocukluğunun geçtiği Valois’da dolaştı. 1849’da, sinir krizi nüks etti. 1851’de, Voyage en Orient (Doğu’da Seyahat) yayımlandı. Bu yıllarda, bazı piyesleri, çeşitli tiyatrolarda sahnelenmekteydi. 1853 ve 1854 yıllarında, sinir krizleri sıklaştı. Nerval, 19. 10. 1854’te akıl hastanesinden çıktı. 1855’te sevdiği kadını, kocası ve ailesiyle birlikte gördü. Bu durumu kıskanarak tekrar bir bunalım içerisine girdi. 6 Ocak 1855’te, gün ağarırken, Paris’in dar sokaklarından biri olan Rue de la Vielle-Lanterne’deki bir meyhanenin pencere parmaklığına asılı olarak bulundu. Paris’teki Pere Lachaise mezarlığına gömüldü.

Doğu’da Seyahat, kısa Batı izlenimleriyle başlayıp İskenderiye’den, Kahire’ye ve oradan da İstanbul’a kadar uzanmaktadır. Nerval, gezdiği yerlerin tarihi, toplumsal ve siyasal düzeni, gelenekleri, efsaneleri üstüne bilgiler edinip saptamalar yaptı; edindiği bu yeni tecrübelerle kendi iç dünyasından izlere rastladı ve şair kimliğini ortaya çıkardı. Farklı toplumların içine girerek onları oldukları gibi yansıtmaya özen gösteren, adeta bir dosta yazılmış mektup içtenliğiyle ortaya çıkarılan bu eser, Batı’da bir kilometre taşı niteliğindedir.

Gérard de Nerval yaşadığı yıllarda birçok ülkeyi dolaştı, gördüğü yerlere ilişkin düşüncelerini dile getirdi. 1843’te doğu seyahatine çıktı; Malta, Mısır, Suriye, Kıbrıs, İstanbul ve Napoli’den sonra Marsilya’ya döndü. Doğu’ya olan ilgisinden dolayı Mısır, Lübnan, Suriye ve Türkiye’ye seyahat etti. Voyage en Orient (Doğu’da Seyahat) adlı eserinde, bu ülkelere ilişkin edinmiş olduğu izlenimleri anlattı. Nerval, Doğu’da Seyahat eserinde Avrupa, Mısır, Lübnan ve İstanbul’a yaptığı seyahatinden bahsetti. Marsilya’dan Mısır’a gelen yazar, önce eserin Doğu’ya Doğru bölümünde, Avrupa’da yaptığı gezilerini anlattı. Sonra Mısır, Lübnan ve İstanbul’a yaptığı gezileri, Kahire’nin Kadınları, Dürzîler ve Marunîler, Ramazan Geceleri başlıklarıyla anlattı.

Doğu’da Seyahat’in ilk bölümünü oluşturan Avrupa izlenimleri, onun gezi mantığını ortaya koyması adına önem taşır. Bu bölümde yazar Cenevre, Lozan, Bern, Zürih, Constance, Münih ve Viyana seyahatinden bahsetti. Doğu’nun gizemli dünyasına Mısır’la girdi; Lübnan ve İstanbul’a yapılan gezilerle bitirir. Eserin ana bölümü Kahire’deki izlenimler üzerine kuruludur. Doğu’dan bahsederken “Ey, deniz kıyısına kurulmuş Doğu kentlerinin anlatılmaz güzelliği ve zarafeti…” ifadelerini kullandı.

İstanbul, yazarı fazlasıyla etkiledi ve yazarın Doğu hakkındaki önyargıları değişmeye başladı. İstanbul’u dünyanın en güzel yeri olarak gören Nerval, İstanbul’un en çok mezarlıklarını beğendi. Türkler’in inançlarının çok kuvvetli olduğundan, bu nedenle İstanbul’un bütün güzel yerlerinin mezarlıklara tahsis edildiğinden bahsetti. İstanbul’da bulunduğu 30 günlük süreçte Yıldız Han’da konakladı, Türkiye hakkında olumlu düşünceler edindi ve eserinde bunları aktardı.

Gérard de Nerval’in söz konusu eserini, ilk olarak Refik Özdek Türkçe’ye Muhteşem İstanbul adıyla çevirdi. Diğer çeviriler Doğu’ya Seyahat adıyla Muharrem Taşçıoğlu; Doğu’da Seyahat adıyla Selahattin Hilav tarafından yapıldı. Son olarak da Mehmet Keleş, İstanbul Yolunda adıyla yayımladı.

Referanslar

De Nerval, G. (2004). Doğu’da Seyahat (Çev. S. Hilav). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; De Nerval, G. (2009). İstanbul Yolunda (Çev. M. Keleş). İstanbul: Parşömen Kitabevi Yayınları; https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=798, (Erişim tarihi: 27.01.2020).