Çiya
Yeme-İçme İşletmesi Lokanta
(İstanbul, 1987 - )
Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
-
2019
İstanbul’un Kadıköy ilçesinde faaliyette gösteren otantik mutfak özelliğine sahip pide, lahmacun ve kebap üzerine çalışan bir işletme olarak kuruldu. Faaliyet alanı fırın ürünleri gibi görülmesine rağmen Anadolu lezzetlerini tanıtarak fastfood işletmelerine karşı bir alternatif olarak kurulmuştur. İşletmenin kurucusu Musa Dağdeviren’dir. İşletmeye bağlı olarak 1998 yılında Anadolu mutfak kültürünü yansıtan yemeklerin yapıldığı “Çiya Sofrası” faaliyete geçti. İşletme Anadolu lezzetlerinin yanı sıra Arap, Azeri, Ermeni ve Gürcü mutfağından da lezzetler sunmaktadır. Çiya sofrasında farklı bölge ve özelliklere sahip çorbalar, kebaplar, etli ve etsiz yemekler, pilavlar, salatalar, şerbetler, tatlılar ve farklı bölgelerden toplanan otlarla yapılan yemekler sunulmaktadır. 2001 yılında ise “Çiya Kebap II” ismi ile bir işletme daha açıldı. Bu işletme ise ilk açılan işletmenin muadili olarak faaliyete geçti. İşletmelerin üçü de aynı sokak içinde bulunmaktadır. Çiya işletmelerinde unutulmaya yüz tutmuş lezzetlere arasında çorbalara örnek olarak; alca çorbası, ayran aşı, cincar çorbası, çiriş çorbası, dul avrat çorbası ve kelecoş verilebilir. Salata çeşitleri de bilinen lezzetlerin dışındadır. Mevsimine göre değişmekle birlikte çağla cacığı ve salatası, pimpirim, zahter salatası sunulmaktadır. Etli yemekler arasında çiğdem aşı, çorti aşı, dalak dolması, abaza sarması, tıkliye, lahm-i kiraz ve şiveydiz gibi sayısız lezzet bulunmaktadır. Pilavlar arasında ismi çok fazla bilinmeyen as-i nane çüçe pilavı, bük pilavı, çarpanalı bulgur pilavı, göbelekli firik ve haspirli bulgur pilavı vardır. Türk mutfağında önemli bir yere sahip olan şerbetlerde Çiya işletme menülerinde yer almaktadır. Farklı şerbetler arasında alşor, ave zozan, çilok, kibbet, pırtıke, urup ve zavuş gibi şerbet isimleri olduğu bilinmektedir. Çiya Kebap ve Çiya Kebap II’de 100 den fazla kebap çeşidi sunulmaktadır. Bu kebap çeşitlerinin de Anadolu coğrafyasının farklı yerlerinde menüye kazandırıldığı bilinmektedir.
Referanslar
Gross, M. (2007). "Cultures Meet at the Dinner Table", New York Times, 9 Aralık 2007; Güngör, A. (2003). "Çiya sokağı", Vizon, Mart 2003; http://www.ciya.com.tr, (Erişim tarihi:20.05.2019); Unterman, P. (2005). "One of the great food towns, Local and foreign flavors thrive in Istanbul", San Fransisco Independent, 30 Şubat 2005.
-
2019
Yüksek dağ başı ve dağ çiçekler anlamına gelen Çiya, Gaziantep’in Nizip ilçesinde doğumlu olan Musa Dağdeviren tarafından İstanbul’un Kadıköy ilçesinin Caferağa Mahallesi, Güneşlibahçe Sokak No: 48’de, mütevazı bir dükkânda faaliyetine başladı (1987). Kuruluşundan 11 yıl sonra yine aynı sokakta yerel mutfak kültüründe artık yörelerinde bile unutulmaya yüz tutmuş yemeklerin yapıldığı, kaybolmuş lezzetlerin sunulduğu, eski kültürlerin günümüze taşındığı Çiya Sofrası açıldı (1998). Türkiye coğrafyasına ait farklı yörelere özgü, mevsimsel döngülere saygılı özgün yemekleriyle kısa sürede İstanbul’da yerli ve yabancı misafirler için önemli bir lezzet mekanı oldu. Açılışından üç yıl sonra ilk kebap ve lahmacun salonundan gelen deneyimlerin ışığında müşterilerine daha rahat ve zevkli bir ortam yaratma düşüncesiyle Çiya Kebap kuruldu. Bugün aynı sokak içerisinde birbirinden uzaklığı 20’şer metreden ibaret bu üç dükkânda faaliyetini sürdüren restoranların sahibi Musa Dağdeviren, beş yaşından itibaren Nizip’te fırıncı dayısının yanında çırak olarak çalışmaya başladı; burada açık ekmek, tırnaklı ekmek, lahmacun ve tepsi yemeklerini öğrenerek hayata atıldı.
Çiya Sofrası, her ne kadar kendini Güneydoğu ve Doğu Akdeniz Mutfağı olarak tanımlasa da Anadolu’dan Mezopotamya’ya uzanan bir coğrafyanın sonsuz zenginlikteki kültür mozaiğinin geçmişten günümüze uzanan bir yansıması niteliğindedir. Geçmişten günümüze coğrafyamızda yaşamış olan bütün kültürlere ve uygarlıklara ait yemekler, ilgili yörenin gelenek, görenek ve inançlarına uygun olarak hazırlanıp sunulmaktadır. Bir yemek mekânından ziyade eski yemek ve kitaplarda zikredilen tariflerin uygulandığı bir merkez olan Çiya’da yapılan yemeklerin ayrı bir sözlüğü oluşmaktadır.
Çiya Yayınları adı altında yemek kültürüne ait kitaplar da yayımlanmakla birlikte, Zeynep Dağdeviren’in imtiyazında yayın hayatını sürdüren Yemek ve Kültür Dergisi Türkiye’de yeme-içme kültürü alanında farklı disiplinlerde çalışmalar yapan araştırmacıları ve yazarları bir şemsiye altında topluyor ve Türkiye’nin yiyecek-içecek sektörüne farklı bir ivme kazandırmaktadır.
Yayın kurulu Prof. Dr. Günay Kut, Turgut Kut, Musa Dağdeviren, Prof. Dr. Evangelia Balta, Doç. Dr. Özge Samancı, Prof. Dr. Zafer Yenal, Doç. Dr. Marie-Hélène Sauner-Leroy, Süleyman Bulut’tan oluşmaktadır. Dergi, 2005 yılında kış, ilkbahar, yaz, sonbahar sayıları olarak düzenli olarak yayımlanmaktadır, 2019 yılında 58. sayısına ulaştı.
Türkiye’nin yemek kültürü mirasının yerel mutfak değerlerini ve ürünlerini yaşatmak için Musa Dağdeviren tarafından ayrıca Çiya Vakfı kuruldu. Vakfın amaçlarından biri de yeme-içme alanında yaptığı araştırmalar ve uygulamalarla Türkiye’de turizm için önemli olan yiyecek içecek sektöründeki gençlere ve aşçılara bilgi ve ilham kaynağı olmaktır.
Musa Dağdeviren’in beş yaşında dayısının mutfağında başlayan mutfak macerası, 2019 yılında Phaidon Yayınevi’nden The Turkish Cookbook adıyla Türkiye’nin mutfak kültürü zenginliğini yansıtan referans niteliğindeki yemek kitabının çıkışına kadar uzanmaktadır. Kitap İngilizce olarak yayımlandı ve Almanca, Fransızca ve İspanyolca dillerine çevrildi.
Referanslar
Dağdeviren, M. (2019). The Turkish Cookbook. İstanbul: Phaidon Yayınevi; Koz, MS (2002). Çiya Sofrası’ndan Küçük Yemek Sözlüğü ve Seçme Yemekler. İçinde; Yemek Kitabı, Tarih-Halkbilim-Edebiyat (ss: 286-307). İstanbul: Kitabevi Yayınları; Yıldırım, E. (2019). Yemek, Ulusal Kimlik ve Milliyetçilik İlişkisi Üzerine: ‘‘Çiya’’ Markası‘‘Turqualıty’’ Programı Örnekleri Üzerinden Bir Yaklaşım Denemesi, Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 4(2): 188-203; https://yemekvekultur.com/, (Erişim tarihi: 28.11.2019); http://www.ciya.com.tr/, (Erişim tarihi: 28. 11. 2019).