Dağdeviren, Musa

Kişi Lokanta İşletmecisi Yazar

(1960 - )

Türkiye coğrafyasının sahip olduğu zengin mutfak kültürü mirasını teorik ve uygulamalı olarak yaşatan fırın ve kebap ustası, aşçı ve yemek kültürü araştırmacısıdır. 1987 yılında Kadıköy’de açılan ve halen 32 yıldır hizmet veren Çiya Kebap ve Çiya Sofrası’nın kurucusudur. Musa Dağdeviren Nizip İstiklal İlkokulu’ndan mezun oldu (1969). Ev kadını Arife Hanım ve kalemci Bozan Bey’in altıncı çocuğudur. Beş yaşından itibaren Nizip’te fırıncı dayısının yanında çırak olarak çalışmaya başladı ve burada açık ekmek, tırnaklı ekmek, lahmacun ve tepsi yemeklerini yapmayı öğrendi. 1977 yılında Nizip’ten ayrılırken bir fırıncı ustası olmuştu. Fırında çalıştığı yıllarda aynı zamanda yazları yaylada ekmek sattı, lokanta, kahvehanede çıraklık yaptı, kağıt topladı, kitapçı ve plakçıda çalıştı. Gaziantep ve Birecik’te kebapçı ve ekmek fırını ustası olarak çalıştı (1977-1979). Küçük yaşlarından itibaren yemek kültürüne olan ilgisi Dağdeviren’i gezdiği gördüğü yerlerde yemek tariflerini toplamaya ve aynı zamanda yemekle ilgili objeleri biriktirmeye yöneltti. 1979-1981 yılları arasında Türkiye’den Asya’ya 12 kişilik bir ekiple İpek Yolu seyahati gerçekleştirdi. İstanbul’a yerleşti (1979). 1987 yılında Çiya’nın açılışına kadar, İstanbul’da kebap ustası, fırıncı, mezeci ve aşçı olarak farklı işletmelerde çalıştı; aynı zamanda sahaflık yaptı. Çanakkale Ezine’de askerlik yaparken Subay Gazinosu mutfağında baş aşçı, mutfak çavuşu ve piyade alayı aşçıbaşısı olarak görev yaptı (1983-1984). Kadıköy’de, Güneşli Bahçe Sokak’ta üç arkadaşıyla birlikte Çiya Kebap ve Lahmacun lokantasını açtı (1987). Daha sonra ortaklarından ayrılıp tek başına Çiya’nın sahibi oldu. 1990 yılında, daha sonra 1993 yılında evleneceği Zeynep Çalışkan, Çiya Kebap-Lahmacun’a katıldı. Çiya Kebap-Lahmacun’da mevsimlere özgü yapım teknikleriyle birçok kebap çeşidi, lahmacun ve Gaziantep yöresine ait tencere yemekleri sundu. Eşi Zeynep Dağdeviren’le birlikte Çiya Sofrasını kurdu (1998). Çiya Sofrası Türkiye coğrafyasına ait farklı yörelere özgü, mevsimsel döngülere saygılı özgün yemekleriyle kısa sürede İstanbul’da yerli ve yabancı misafirler için önemli bir lezzet mekanı oldu. Dağdeviren, Türkiye coğrafyasının yemek atlasını oluşturma fikrini Çiya’da, Türkiye’nin her bölgesinden ustalardan ve ev kadınlarından öğrendiği, derlediği yemek tariflerini uygulayarak yaşattı ve pratik anlamda uyguladıklarını 2005 yılında hayata geçirdiği Yemek ve Kültür Dergisi aracılığıyla kayıt altına almaya başladı. Çiya Yayınları tarafından yayımlanan Yemek ve Kültür dergisi Türkiye’de yeme-içme kültürü alanında farklı disiplinlerde çalışmalar yapan araştırmacıları ve yazarları bir şemsiye altında topladı ve Türkiye’nin yiyecek-içecek sektörüne farklı bir ivme kazandırdı. Musa Dağdeviren 2003 yılından itibaren başta ABD olmak üzere Avrupa, Avustralya ve Asya’da birçok gastronomi ve yemek konferansına davet edildi ve Türkiye’yi temsil etti. Musa Dağdeviren çalışmalarıyla Türkiye’de faaliyet gösteren birçok yiyecek-içecek işletmesine ve profesyoneline yerel mutfak uygulamalarıyla ilham kaynağı oldu ve Türk mutfağının yiyecek-içecek sektöründe ulusal ve uluslararası platformda itibarının yükselmesine önemli bir katkıda bulundu. Dağdeviren hakkında New Yorker, Le Monde, Saveur, Bon Appetit gibi birçok uluslararası gazete ve dergide makale yayımlandı. 2018 yılında Netflix’te gastronomi dünyasının en popüler yemek belgeseli serisi olan Chef’sTable’de Musa Dağdeviren’in yaşam öyküsü ve mesleki başarısını ele alan bir bölüm yayımlandı. Dağdeviren, 2019 yılında Phaidon yayınevinden The Turkish Cookbook adıyla Türkiye’nin mutfak kültürü zenginliğini yansıtan referans kitabı niteliğinde bir yemek kitabını İngilizce olarak yayımladı. The Turkish Cookbook; Almanca, Fransızca ve İtalyanca’ya çevrilmiştir. Musa Dağdeviren saha araştırmalarından elde ettiği bilgilerle aşçılık, yemek kültürü ve yemek ritüelleriyle ilgili olarak Yemek ve Kültür Dergisi’nde birçok makale yayımladı. Dağdeviren kurucusu olduğu Çiya Vakfı aracılığıyla Türkiye’nin yemek kültürü mirasının yerel mutfak değerlerini ve ürünlerini yaşatmak için gerçekleştirdiği araştırmaları ve uygulamaları sürdürmekte ve böylelikle Türkiye’de turizm alanının önemli bir parçası olan yiyecek-içecek sektöründe aşçılar, işletmeciler ve gençler için ilham kaynağı olmaya devam etmektedir.

Başlıca eserleri: Dağdeviren, M. (2005). Fırıncı, Yemek ve Kültür. İstanbul: Çiya Yayınları, 1, 114-120; Dağdeviren, M.(2006). Adana Mutfağı, İçinde; B. Çelik (Editör), Adana’ya Kar Yağmış (ss. 321 – 333). İstanbul: İletişim Yayınları; Dağdeviren, M. (2015), Yemek Kültürünü Araştırma Yöntemlerim, Yemek ve Kültür, 41, 40-61; Dağdeviren, M. (2018), The Turkish Cook book. Phaidon; Dağdeviren, M. (2005-2019), Unutulmuş Halk Yemeklerinden Yedi Tarif, Yemek ve Kültür.

Yararlanılan Kaynaklar

Batuman, E., https://www.newyorker.com/magazine/2010/04/19/the-memory-kitchen, Tillinghast, R. (2017), İstanbul’un Tarihi, Kültürü ve Yaşamı. İstanbul: Maya Kitap.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

https://www.nadirkitap.com/musa-dagdeviren-roportaji-blog5.html, (Erişim tarihi: 01. 09. 2019); Dağdeviren, M. (2015), Yemek Kültürünü Araştırma Yöntemlerim, Yemek ve Kültür, 41, 40-61.