Bursa Kent Müzesi, Bursa’da tarihi valilik binasının karşısında Atatürk heykelinin arkasında yer almaktadır. Müze, iki binadan oluşmaktadır. Birinci Ulusal Mimarlık Akımı’na dâhil edilen binaların tasarımlarının Mimar Kemalettin’e ait olduğu düşünülmektedir. 1926 yılında Mimar Ekrem Hakkı Ayverdi tarafından Adliye olarak inşa edilen ilk bina, Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen restorasyon çalışmaları sonucu, 14. 02. 2004 tarihinde müze olarak hizmet vermeye başladı. 1926 yılında Mimar Ekrem Hakkı Ayverdi tarafından inşa edilen, müzenin ilk binasının hemen karşısında yer alan ve bir dönem defterdarlık olarak kullanılan ikinci bina ise 16. 02. 2019 tarihinde müze olarak hizmet vermeye başladı.

Müzenin ilk binası üç kattan oluşmaktadır. Giriş katında kronolojik, bodrum ve birinci katlarında ise tematik anlatım söz konusudur. Tek boyutlu anlayıştan uzaklaşmak amacıyla müze galerilerinin sergileme sisteminde çeşitli objeler, canlandırmalar, maketler ve mankenler kullanılmaktadır. Giriş katında bulunan birinci galeride Bursa’nın prehistorik döneminden Bithinya, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemleri ile Kurtuluş Savaşı yıllarından günümüze uzanan bilgiler aktarılmaktadır. Osmanlı İmparatorluğunun ilk başkenti olması dolasıyla Bursa’da yaşamış altı Osmanlı padişahının seramik heykellerinin yer aldığı bu galeride ayrıca XVIII. ve XIX. yüzyılda Bursa’da yaşanan felaketlere ilişkin bilgiler bulunmaktadır. Aynı kattaki ikinci galeride Cumhuriyet döneminin Bursa üzerindeki etkilerine, çeşitli dönemlerde Bursa’ya yönelik olarak gerçekleşen göç hareketlerine, Bursa’daki Rum ve Ermeni azınlıklara, Bursa’nın mimari yapısı ve kentleşmesine ve Uludağ’a ilişkin bilgilere yer verilmektedir. Galerinin en sonunda ise yerli ve yabancı turistlerin en çok ilgisini çeken Bursa’nın topoğrafik maketi yer almaktadır.

Müzenin giriş katında kafeterya ve hediyelik eşya mekânları yer almaktadır. Müzenin bodrum katında bulunan birinci galeride XVIII. yüzyılda Bursa’ya gelmiş olan Avrupalı seyyahların çektiği Bursa çarşısı fotoğrafları kaynak edilerek hazırlanan El Sanatları Çarşısı bulunmaktadır. Koridor şeklinde ve âdeta yaşayan bir sokak gibi zemininde taşlar döşeli olan galeride, Bursa’nın geleneksel ticaret hayatını yansıtan bezzaz, arabacı, nalbant, saraç, semerci, yemenici, bıçakçı, kalaycı, tenekeci, marangoz, keçeci-mutafçı, sepetçi, çinici, şekerci ve kebapçı esnafına ait dükkân canlandırmaları ziyaretçilere sunulmaktadır. Aynı kattaki bir diğer galeride ise Bursa’da gelenekselleşmiş ipek böceği üretimi ve ipek ipliğinin oluşturulması anlatılmaktadır. Müzenin birinci katında bulunan galeride doğumla başlayan Bursa yaşamı, Bursa’nın kaplıcaları, yemek kültürü, ünlüleri, Karagöz ve Hacivat’ı ile diğer kültürel zenginlikleri anlatılmaktadır. Bu katta ayrıca arşiv, kütüphane, okuma salonu, etkinlik salonu ve idari birimler yer almaktadır. Yaşayan bir müze olarak kurgulanan müzenin ilk binasında sürekli sergilerin bulunduğu galerilerin dışında, her katta geçici sergi salonları bulunmaktadır.

İlk bina ile aynı kat sayısına sahip olan ve restorasyon çalışmaları sonucunda üç katın tümünün müze olarak işlevlendirileceği ikinci binanın giriş katında çağdaş bir tasarımla hazırlanan yedi galeri, geçici sergi salonları ve bir eğitim alanı ziyaretçilere hizmet vermektedir. European Museum Forum’un 2006 yılında Portekiz’in Lizbon kentinde düzenlenen ödül töreninde Avrupa’nın ödüllü müzeleri arasına giren Bursa Kent Müzesi, Avrupa standartlarında bir müze olarak Bursa kentini temsil etmektedir.

Bursa Kent Müzesi, Bursa’nın merkez ilçesi Osmangazi’de bulunan Cumhuriyet Meydanı’nda yer almaktadır. “Yaşayan kentin yaşayan müzesi” konsepti ile hayata geçirilen Müze, kapılarını ziyaretçilerine ilk defa 2004 yılında açtı (Bursa Kent Müzesi 2021). Müze koleksiyonunun oluşturulmasında Bursa Araştırmaları Vakfı, kent sakinleri, koleksiyonerler, esnaf, basın ve akademisyenler başta olmak üzere birçok kesimden destek alındı. Sergilemede geleneksel müzecilik anlayışından farklı olarak, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı’nın önerdiği kronolojik tarih anlatısı sistemi kullanılmıştır (Dedehayır 2008).

Bursa Kent Müzesi, Cumhuriyet’in kuruluş yıllarına tanıklık eden eski Adliye binasında yer almaktadır. Bu tarihi bina, 1926 yılında Ekrem Hakkı Ayverdi tarafından inşa edilmiş bir erken dönem Cumhuriyet yapısıdır. Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Yapısı olarak kayda alınan bina bodrum ve iki kattan oluşmakta olup, toplam 2010 metrekare kapalı alana sahiptir. Bursa Büyükşehir Belediyesi’ne devrinden sonra, bu eski adliye binası yeni kent müzesi işlevine uygun olacak şekilde restore edilmiştir. Yapılan düzenlemeler ile toplam dört adet gezi koridoru ve sergileme mekânı oluşturulmuştur (Dedehayır 2008; Dostoğlu 2004).

Müze’nin bodrum katında, kentin yok olmak üzere olan bakırcılık, bıçakçılık, yemenicilik, çini ve ebru gibi el sanatlarının anlatıldığı 16 adet dükkânın aslına uygun bir şekilde canlandırıldığı “El Sanatları Çarşısı” sergisi yer almaktadır. Bu sergiye konuya olan el sanatları “Kaybolmakta Olan El Sanatları” isimli atölye çalışmaları ile uygulamalı olarak da tanıtılmaktadır. Bu katta ayrıca bir restorasyon atölyesi bulunmaktadır. Zemin katta, Bursa kentinin yaklaşık 7000 bin yıllık bir zaman dilimindeki gelişimi, kronolojik tarih anlatısına uygun olarak sergilenmektedir. Bu kısımda “Uygarlıklar Kenti Bursa” ana başlığı altında “Bursa’da İlk Ayak İzleri,” “Uygarlıklar Geçidi,” “Bir İmparatorluk Doğuyor,” “Osmanlı İmparatorluğu,” “Kurtuluş Savaşı” ve “Çağdaş Bursa” bölümleri yer almaktadır. Tematik sergilemelerin yapıldığı birinci katta ise “Yaşam ve Kültürüyle Bursa” konulu bir daimi sergi yer almaktadır. Bu sergi kapsamında geçmişten bugüne Bursa’da eğlence ve yemek kültürü, giyim ve kuşam, kent yaşamı, mimari, sanat, eğitim ve komşuluk ilişkileri gibi gündelik yaşam konuları anlatılmaktadır (Şenel Fidangenç 2016). Bu bölümde, ayrıca, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’nde yer alan Karagöz ve Hacivat’ın öyküsü sergilenmektedir. Yönetim, kitaplık, kent arşivi ve çok amaçlı bir salon, bu katta yer alan diğer bölümlerdir.  

UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan Bursa kentinin tarihsel serüveninin anlatıldığı Müze’de, bu daimi sergilemelerin yanı sıra, bugüne kadar pek çok süreli sergi ziyaretçilerin ilgisine sunulmuştur. “Bursa’da Zaman”, “Loncadan KOBİ’ye, “Bursalı Gelinin Çeyiz Sandığı”, “Bursa’da Kahve ve Kahvehane Kültürü”, “Bursa’da Tiyatro Tarihi”, “Bursa’da Kent Müzesi 10. Yıl”, “Empati”, “Cumhuriyet” ve “COVID-19’un Kahramanlarına Minnet ve Saygıyla” Müze’de yer alan ulusal ve uluslararası süreli sergilemelerin bir kısmının konu başlıklarını oluşturmaktadır. Bursa Kent Müzesi’ndeki süreli sergiler, etkinlikler ve müze ile ilgili çeşitli haberler müzenin web sitesinden öğrenilebilmektedir (Bursa Kent Müzesi 2021).

Bursa Kent Müzesi, 2006 yılında Lizbon’da düzenlenen Avrupa Müze Forumu'nda yılın en iyi üçüncü müzesi ödülüne layık görülmüştür (Türkiye Kültür Portalı 2021). Farklı medya ortamlarında birçok kez yer bulan Müze, bugüne kadar çeşitli araştırmalara, makalelere ve lisansüstü tezlere konu olmuştur (Dedehayır 2008; Erdönmez 2008; Dostoğlu 2004).  

Yeni kurulan kent müzelerine örnek teşkil eden Bursa Kent Müzesi, Türkiye’de kent müzeciliğinin gelişmesinde öncü bir role sahiptir. Yenilenen, dinamik yapısıyla farklı kesimlerden ziyaretçileri sürekli olarak kendisine çekebilen, Türkiye’deki en gelişmiş kent müzelerinden biri olan Bursa Kent Müzesi, bağışçılarının katkılarıyla oluşturulan koleksiyonuyla, statik ve süreli sergilemeleriyle, tiyatro ve dans gösterileriyle, şiir ve müzik dinletileriyle, eğitim etkinlikleriyle ve düzenlediği sempozyum, konferans ve atölye çalışmalarıyla kentsel belleğin ve kültürel mirasın korunmasına, kentteki kültürel hayatın ve kentlilik bilincinin gelişmesine, yanı sıra şehir turizmine ve tanıtımına önemli bir katkı sağlamaktadır.