Bölgesel Havayolu
Havayolu İşletmeciliği Bölgesel Havayolu
-
2024
Genellikle 20 ila 100 koltuk kapasitesine sahip küçük uçakların tercih edildiği coğrafi açıdan sınırlı bölgelerde faaliyet gösteren havayolu işletmeleridir. Belirli bir bölgede, 20 ila 100 koltuklu küçük jet uçakları veya turboprob uçakları kullanarak kısa ya da orta mesafeli hatlarda faaliyet gösteren havayolu işletmelerine bölgesel havayolu -ya da banliyö havayolu (commuter airline) veya ikmalci- besleyici havayolu (feeder airline)- denilmektedir. Havayolu işletmelerinin pazar koşullarına göre tercih ettiği iş modellerinden bir tanesi de söz konusu bölgesel taşıyıcı modelidir.
Büyük havayolu işletmelerinin operasyonel açıdan maliyetli bularak tercih etmediği ya da talebin nispeten az olduğu, ulaşılması zor ve masraflı coğrafi noktalar bölgesel havayollarının faaliyet kapsamına girmektedir. Bölgesel havayollarının operasyonları, küçük yerleşim yerleri arasında ya da merkez (hub) havaalanı ile bölgesel havaalanı arasında bayrak taşıyıcı firmaları besleyici mahiyette gerçekleşebilmektedir. Büyük havayolları, uçaklarındaki koltukları doldurmayan küçük şehirler arasındaki uçuşlarda bölgesel havayollarından yararlanmaktadır. Büyük havayolları günümüze kadar, kendi küçük uçaklarını satın almak yerine, küçük şehirler arasındaki kısa mesafeli uçuşlar için bölgesel havayollarıyla ortaklık kurmayı daha ekonomik bulmuştur. Ancak, günümüzde havayolu taşımacılığı anlayışında yaşanan değişim ve artan rekabet nedeniyle bu iş birliği satın alma ya da bölgesel iş ortaklığı ile entegrasyona evrilmiştir.
Bölgesel havayolu işletmeleri, coğrafi ya da mevsimsel açıdan ulaşımın zorlu olduğu bölgelerde ulaşımı kolaylaştırdığı için bölge ekonomisine katkı sağlamakta turizm ve ticaretin gelişimine yardımcı olmaktadır. Bu faydayı dikkate alan ülkelerde bölgesel havayolu şirketlerine özel düzenlemeler yapılarak operasyonların sürdürülebilirliğini sağlamak adına çeşitli destek programları hayata geçirilebilmektedir.
Türkiye açısından bakıldığında; ulaşım türlerine göre yurtiçi yolcu taşıma açısından havayolu yolcu taşımacılığı nispeten düşük bir paya sahiptir (2022 verilerine göre yüzde 6,3). Havayolu iş modelleri açısından değerlendirildiğinde de bölgesel havayollarının payının çok düşük olduğu görülmektedir. Aynı durum ülkede faaliyet gösteren bölgesel uçak sayısı açısından da geçerlidir. Bölgesel havayolu taşımacılığının gelişimi için ülkemizde gerekli altyapının sağlanması halinde başta turizm ve ticaret olmak üzere, ulaşım güvenliği, zaman tasarrufu ve hız, bölgesel kalkınma, mevsimsel zorlukların ortadan kaldırılması gibi çeşitli kazanımların elde edilmesi beklenmektedir.
Türkiye’de 1970’li yıllardan itibaren hem askeri hem de sivil açıdan bölgesel havacılığın geliştirilmesi gündeme gelmiştir. Türk Hava Yolları’nın (THY) yurtdışı hatlarını beslemek amacıyla başlanan Bölgesel Hava Yolu Projesi (1970) başta olmak üzere Türk Hava Taşımacılığı (THT) A.Ş. (1990’lar), Anadolu Ekspresi (1998), Tokat Havayolları (1989), Can Air (1990’lar) gibi birçok teşebbüste bulunulmuştur. Bu teşebbüsler içerisinde başarılı olan ve yakın zamana kadar uçuşlarını sürdürebilen yegâne bölgesel havayolu şirketi Borajet ise 2017 yılında faaliyetlerini durdurmak zorunda kalmıştır.
Referanslar
Adiloğlu-Yalçınkaya, L. (2021). Havayolu İş Modellerinin Değişimi: Türk Hava Yolları ve Pegasus Havayolları Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Nobel Bilimsel Eserler; AeroGard (2023). What is a Regional Airline?, https://www.flyaeroguard.com/learn/how-to-become-a-pilot/what-are-regional-airlines, (Erişim tarihi: 31. 01. 2024); Çoban, M. (2022). Havacılığa Giriş (İkinci baskı). Ankara: Nobel Yayınları; Negiz, M., & Koçak, D. (2023). Vali Recep Yazıcıoğlu’nun Bir Bölgesel Havayolu Şirketi Girişimi: Can Air Örneği, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Öğrenci Kongresi; Nergiz, A. (2018). Türkiye’de Bölgesel Havayolu Taşımacılığı, https://www.havayolu101.com/2008/01/25/bolgesel-hava-yolu, (Erişim tarihi: 31. 01. 2024); Sarılgan, A. (2011). Türkiye'de Bölgesel Havayolu Taşımacılığının Geliştirilmesi İçin Yapılması Gerekenler, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1): 69-88; Şahin, Z. (2024). Türkiye'nin İlk Bölgesel Özel Hava Yolu Şirketi Borajet'in Yılan Hikâyesini Aratmayan İflas Öyküsü, https://www.webtekno.com/borajet-iflas-oykusu-h139996.html, (Erişim tarihi: 31. 01. 2024), Şekerli, E. B. (2021). Avrupa’da Ağ Tipi Havayolu ve Bölgesel Havayolu İşletmeleri Arasındaki Dış Kaynak Kullanım İlişkisinin Hat Özellikleri Temelinde İncelenmesi, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3): 734-749; T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2022). Ulaşan ve Erişen Türkiye 2002-2022, https://www.uab.gov.tr/uploads/pages/bakanlik-yayinlari/ulasan-erisen-turkiye-171122.pdf, (Erişim tarihi: 31. 01. 2024).