Türkiye’de Özel Sektör Havayolu Şirketleri

Ulaştırma İşletmeciliği Havayolu Yolcu Taşımacılğı Charter Uçak İşletmesi

Türkiye’nin en önde gelen ulusal havayolu işletmesi Türk Hava Yolları’dır (THY). THY, 20. 05. 1933 senesinde Milli Savunma Bakanlığı’na bağlanarak Hava Yolları Devlet İşletmesi ismiyle açıldı. 1935 yılında Bayındırlık Bakanlığı’na dahil edildi. 1938 senesinde Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü ismiyle Ulaştırma Bakanlığı’na geçti. 1947 yılında Ankara-İstanbul-Atina güzergahıyla ilk dış uçuşunu gerçekleştirdi. 1955 yılında Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü olan ismi, 6623 sayılı kanun ile değiştirildi ve günümüzdeki Türk Hava Yolları adıyla hizmet vermeye devam etti. THY, 1984 senesinde kamu iktisadi kuruluşu statüsüne geçirildi. Özelleştirme kapsamında yüzde 1,53’ü halka açıldı ve Kamu Ortaklığı İdaresi’ne bağlandı. 1994 yılına gelindiğinde ise 4046 sayılı kanun dahilinde, Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na dahil edildi ve iktisadi devlet teşekkülü konumuna geçirildi. THY, Skytrax’ın 2017 yılında verdiği ödüllerde Güney Avrupa’da en başarılı havayolu işletmesi seçildi. Buna ek olarak, en başarılı birinci sınıf (business class) ikram hizmeti, en başarılı birinci sınıf yolcu bekleme salonu ve en başarılı birinci sınıf özel yolcu bekleme salonu ikram ödüllerine de layık görüldü. Star Alliance üyesi olan THY, 2018 yılında, 124 ülkede 257 dış hat ve 49 iç hat olmak üzere toplamda 306 varış noktasına sefer düzenledi. Günümüzde THY’nin uçuş rotası Avrupa’dan, Uzakdoğu, Kuzey Afrika, Orta Doğu, Güney Afrika, Orta Afrika, Kuzey ve Güney Amerika’da hizmet sunmaktadır. THY uçuş ağıyla en fazla seyahat noktasına uçan hava yolları sıralamasında dünya genelinde birinci sıradadır.

Pegasus Hava Yolları, düşük maliyetli bir havayolu işletmesi olarak tanımlanmaktadır. Ayıca, Türkiye’de düşük maliyetli havayolu işletmesi olarak lider konumdadır. 1990 yılında Silkar Yatırım, Aer Lingus ve Net Holding ortaklıklarıyla İstanbul’da kurulan Pegasus, 1990 yılının Mayıs ayında ilk seferini gerçekleştirdi. 2005 yılında ESAS Holding’in satın almasıyla birlikte Kasım ayı itibariyle düşük maliyetli havayolu işletmesi özelliğiyle tarifeli iç hat seferlerine başladı ve Türkiye’de halihazırda var olan dördüncü tarifeli havayolu oldu. Günümüzde Pegasus Hava Yolları, 42 ülke ve 109 uçuş noktasında (yurtiçi: 39, yurtdışı: 70) hizmet sunmaktadır. 2018 yılının Ağustos ayı itibari ile şirket, 49 Boeing tipi ve 34 Airbus tipi olmak üzere toplam 83 adet uçaktan oluşan bir filoya sahiptir.

AnadoluJet, 23. 04. 2008 tarihinde THY’ye bağlı olarak kurulan düşük maliyetli bir havayolu işletmesidir. AnadoluJet’in kurulmasının temel amacı; Ankara’nın Anadolu’ya bağlanabilmesi, THY’de yolculara verilen ek servislerin basitleştirilmesi ve ekonomi sınıfıyla sahip olunacak maliyet avantajının sağlanmasıdır. Nitekim, büyük kitlelerin hava ulaşım hizmetlerinden daha ucuza faydalanmasını sağlayarak, maliyet avantajlarının bilet fiyatlarına yansıtılmasıyla uçak seyahati çok cazip hâle gelmiştir. Zamanla AnadoluJet, beş uçaktan oluşan filosunu 36 uçağa yükselterek 43 havalimanı ve 80 parkurda karşılıklı uçuş gerçekleştiren bir havayolu işletmesi haline geldi.

SunExpress havayolu şirketi, dünyanın ehemmiyetli havayolu işletmelerinden Lufthansa ve THY’nin eşit ortaklıkları ile 1989 yılında Antalya’da kuruldu. Birinci sırada Almanya, daha sonra Avrupa-Antalya arasında turistik charter uçuşları düzenledi. 2001 yılında başlattığı Antalya-Frankfurt seferleriyle, Türkiye’de yurtdışına tarifeli sefer gerçekleştiren birinci özel havayolu işletmesi olma başarısını elde etti. SunExpress, diğer merkezini 2006 yılında İzmir’de hizmete açtı ve buradan iç hat seferlerine başladı. Böylece, İzmir’den Anadolu’ya aktarmasız şekilde ulaşımı sağlayan ilk havayolu işletmesi oldu. Türkiye’de ilk defa Anadolu-Almanya tarifeli direkt uçuşları da 2010 yılında SunExpress ile başladı. SunExpress, AnadoluJet ve THY için wet-lease (uçağı mürettebatı ve tedarikleriyle beraber kiralama hizmeti) düzenlemektedir. Şirketin bugün toplamda 59 adet Boeing uçağı bulunmaktadır.

Onur Air, düşük maliyetli taşımacılık görevini sağlayan Türk şirketidir. Onur Air, 14. 04. 1992 tarihinde kuruldu ve ilk seferini 14. 05. 1992 tarihinde K.K. Ercan Havalimanı’na yaptı. 2003 yılında, iç hatlarda uçuşları gerçekleştiren birinci özel havayolu işletmesi oldu. Şirket, tümü Airbus’tan oluşan 30 uçaklık filosuyla havayolu taşımacılığına devam etmektedir.

Referanslar

Göçer, S. G. ve Macit, D. (2019). Finansal Kiralamanın Devralma Stratejisindeki Rolü: Pegasus Hava Taşımacılığı ve İzair İşbirliğine Yönelik Bir İnceleme, International Journal of Economics, Politics, Humanities & Social Sciences, 2(4): 254-264; https://investor.turkishairlines.com/tr/thy-anonim-ortakligi/tarihce, (Erişim tarihi: 23. 04. 2020); https://www.anadolujeom/tr/kurumsal/hakkimizda, (Erişim tarihi: 23. 04. 2020); https://www.esky.com.tr/hava-yollari/al/xq/sunexpress?gclid=EAIaIQobChMI8autwZ6X6AIVSsDICh2PJghPEAAYASAAEgLF_vD_BwE, (Erişim tarihi: 23. 04. 2020); https://www.onurair.com/tr/kurumsal/detay/Hakkimizda/3/1/0, (Erişim tarihi: 23. 04. 2020).