Bobovius, Albertus

Seyyah ve Seyahatname Seyyah

(1610 –1675 (?))

Leh asıllı Albert Bobowski diğer bir deyişle Albertus Bobovius, Polonya’nın Lvov şehrinde doğdu (1610). Yapılan araştırmalarda hayatı, doğum ve ölüm tarihi ve yeri, ailesi, çocukluğu ve öğrenimi konusunda kesin bilgilere rastlanmamaktadır. Eserlerinden, olasılıkla esir olarak İstanbul’a gönderilmeden önce iyi bir tahsil gördüğü ve birkaç dil öğrendiği anlaşılmaktadır. 1645’te Venedikliler’le yapılan savaşta Osmanlılar’a esir düşen Bobovius, sarayda Enderun’a alınarak yetiştirildi, on yıl sonra padişah tarafından âzat edildi. Avrupalı Seyyah Franz Babinger ise Polonya kaynaklarına dayanan anlatımlarında önce sarayda esir olarak çalıştığını, adını belirtmediği bir Türk asilzadesinin hizmetine girdiğini, bir müddet sonra da âzat edildiğini yazmaktadır.

Albertus Bobovius, Sultan İbrâhim ve IV. Mehmed dönemlerinde sarayda görev aldı. Enderun’da bilim, kültür ve sanat eğitiminin ardından Doğu ve Batı dilleri ile Türk klasik ve halk müziği derslerini aldı. Sarayda santur çalmada ustalaşan Bobovius, Ufkî takma adıyla şiirler yazdı ve besteler yaptı. Topkapı Sarayı’nda Yaşam adlı eserinde belirttiği üzere, Enderun meşkhanesinde 10 yıl kadar kaldı, kabiliyet ve maharetiyle dikkati çekti. Daha sonraları kendisine Santuri Ali Ufkî Bey adı verilen Bobovius’un başta Latince, eski Yunanca, Lehçe, İngilizce, İtalyanca, Fransızca, Arapça ve Türkçe olmak üzere 17 kadar dil bildiği ve bu bilgisinden dolayı IV. Mehmet zamanında Dîvân-ı Hümâyun baştercümanlığında bulunduğu belirtilmektedir.

IV. Mehmet döneminde ünü hızla yayılmış olan Santuri Ali Ufkî eserler besteledi, anılarını kaleme aldı ve çeviriler yaptı. İstanbul’da bulunduğu yıllarda dönemin önde gelen devlet adamlarıyla, sanatçı ve musikişinaslarla tanıştı. Yabancı elçiler, Doğu bilimcileri ve Batı kütüphaneleri için yazma eser toplayanlarla buluşup sohbet ettiği, daha sonra hâtıralarını yazan Jacop Spon, Cornelio Magni, John Covel, Jean Baptiste Tavernier ve Antoine Galland gibi seyyahlara saray teşkilâtı ve yaşayışı hakkında bilgi verdi. Hollanda’nın İstanbul sefiri Levinus Warner’in siparişi üzerine de Kitâb-ı Mukaddes’i Fransızca çevirisinden bölümler halinde Türkçe’ye çevirdi.

Klasik Türk musikisi eserlerinin ve halk ezgilerinin en eski versiyonlarını içeren Mecmua-i Saz ü Söz isimli kitabını, Türk musiki tarihine kazandırdı. Ardından yaşadığı dönemdeki Topkapı Sarayı’nı, Enderun Mektebi’ni, saray teşkilatını en ince ayrıntısına kadar anlattı. İçoğlanların uyku sürelerinden hangi kapıyı kaç nöbetçinin beklediğine kadar bilgileri sade bir dille aktardı. Topkapı, Relation du Serail du Grand Seigneur adlı eseri de Topkapı Sarayı’nda Yaşam başlığıyla 2002 yılında Türkçeye kazandırıldı. 1657’ye doğru saraydan ayrılıp Mısır’a bir paşanın yanına gitti, sonra da azat edilerek İstanbul’a döndü ve burada öldü.

Yararlanılan Kaynaklar

Kut, T. (1989). Ali Ufkî Bey. TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt-2 (ss. 456-457); Nalçacı, N. N. ve Çetinkaya, N. (2010). Albertus Bobovius. İstanbul’un 100 Seyyahı. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.; Yerasimos S. ve Berthier A. (2002). Albertus Bobovius ya da Santuri Ali Ufkî Bey’in Anıları Topkapı Sarayında Yaşam (Çev. A. Berktay). İstanbul: Kitap Yayınevi.