Beyazpark Gazinosu ve Plajı

Eğlence İşletmesi Gazino

(Sarıyer, İstanbul, 1926 - 1981)

13. 08. 1926 tarihinde, Beyazpark Gazinosu ve Deniz Banyosu olarak şimdiki Sarıyer Büyükdere Caddesi sahilinde; Rasim Kayra tarafından işletmeye açıldı ve ortalama 60 yıllık bir döneme damgasını vurdu. Gazinonun bulunduğu cadde genç erkek ve kızların akşam üzeri gezintiye çıkmaları, birbirlerini görmeleri nedeniyle piyasa caddesi olarak da anılmaktadır. “Bir gazino, bir çay bahçesi, bir plaj insanın hayatını bu kadar etkiler mi?” sorusuna Beyazpark örneği gösterilebilir. Tesis, o dönem İstanbul’unun toplum hayatında derin izler bırakmış sosyal bir mekandır. Deniz kıyısına sıfır konumda yer alan gazinonun her iki yanında biri kadınlara, diğeri erkeklere mahsus deniz hamamları bulunmaktaydı. Bazı Büyükdereli vatandaşlar, bu deniz hamamlarının gazino ile bitişik olmasından rahatsızlık duyarak, zamanın deyimiyle adap ve ahlaka mugayir oldukları gerekçesiyle Belediye’ye bir dilekçe vererek kapatılmasını istediler. O zaman daha Atatürk adını almamış Gazi Mustafa Kemal’in Beyaz Park’a uğraması, dönemin deniz hamamı işletmeciliğinde, daha doğrusu denize girme alışkanlarında yeni bir dönemin başlamasına vesile oldu. Şöyle ki; Atatürk’ün Beyazpark denizini beğenmesi üzerine gazino sahibi Rasim Kayra, Gazi’nin yanında bulunan Tahsin Uzer aracılığıyla deniz hamamları hakkında şikâyet dilekçesi verildiğinden bahseder. Atatürk bu bilgi üzerine kadın-erkek ayrımının doğru olmadığını belirterek “Burada doğru olmayan şey, aradaki mesafenin azlığı değil, deniz hamamında hâlâ haremlik ve selamlık aranmasıdır” der. Bundan sonradır ki kadın ve erkekler aynı yerde denize girmeye başladılar. Yerleşim planı yeniden ele alınarak gerekli düzenlemeler yapıldı, haremlik selamlık bölümler kaldırıldı, artı olarak da 1940’lı yıllarda İstanbul Yüzme Şampiyonası’nın yanı sıra çeşitli yarışmaların yapılacağı büyük bir yüzme havuzu ve deniz tarafında -dönemin ilklerinden olan- meşhur üç katlı atlama kulesi -kalın tahta çıtaların birbirine eklenmesiyle- inşa edildi. 1950’lerin sonunda Plaj Güzeli ve Dans Yarışmalarının düzenlenmeye başlaması, Beyazpark plaj ve gazinosunun popülaritesinin artmasında etkili oldu.

Giriş ücreti o zamanlar 60 para, loca 100 para, lüks localar ise beş kuruş olarak kayıtlara geçti. Beyazpark Gazinosu sahnesi, iki sütunlu plaj giriş kısmının sol tarafında bulunuyordu. Burada öğlen servislerinde normal menü uygulanırken akşam servislerinde fiks ve alakart menü usulüyle yemek yenirdi. Akşamları canlı müzik yapılması, dönemin ünlü ses sanatçılarının çıkmaya başlaması Beyazpark Gazinosu’nun doğuşunu sağladı. Gazinoda ünlü sanatçılar gelenek olduğu üzere hem matine hem suare konserlerinde sahneye çıkmaktaydılar. Türk filmlerinin ünlü sesi Belkıs Özener, 1955 yılında İstanbul’da yapılan bir ses yarışmasında birinci olunca, ödülünü Beyaz Park Gazinosu’nun sahnesinde aldı. Matinelerde Fehmi Ege Caz ve Tango Orkestrası (o dönem bu topluluklara orkestra denilirdi) ilgiyle izlenmekteydi. Ünlü tiyatrocu ve tuluat üstadı Muammer Karaca, 1960’lı yıllarda adı duyulacak olan Çetin İnöntepe ve orkestrasının yanında Türkiye’nin ilk taverna solisti Yorgo Vapuridis, Safiye Ayla, Müzeyyen Senar, Perihan Altındağ Sözeri, Zehra Bilir, Hamiyet Yüceses, Celal Şahin, İsmail Dümbüllü, Münir Nureddin Selçuk, Nesrin Sipahi, Barış Manço gibi Türkiye’nin ünlü sanatçıları burada halk ile buluştular. Beyazpark gazinosu 60 yıla yakın faaliyet dönemi süresince İstanbul eğlence hayatında bir marka oldu. Rasim Kayra’nın amansız hastalık sonucu 06. 09. 1962 tarihinde vefatı üzerine Beyazpark Gazino ve Plaj tesislerinin işletmesini kızı Aysel Kayra (1929-2000) Türkiye’nin ilk kadın gazino patroniçesi ünvanıyla devraldı; kapanıncaya kadar 19 yıl boyunca sürdürdü. Beyaz Park tesislerinin faaliyeti 12 Eylül darbesi sonrası, 1981 yılında denizi işgal ettigi gerekçesi ile sonlandırıldı; Büyükdere Caddesi’nin kara tarafındaki bir sokağın ismi Beyazpark Sokağı olarak değiştirildi. Arazisi Sarıyer Belediyesi’ne ait olan eski Beyazpark Gazinosu’nun yerinde 2019 itibariyle, Sarıyer Lisesi Mezunları Derneği’nin işlettiği Beyazpark Liseliler Çay Bahçesi faaliyetini sürdürmektedir.

Referanslar

Cumhuriyet. (06.09.1962). Rasim Kayra Vefat ilanı; Katil Zanlısı Hizmetçi Çıktı. (01.06.2000). Türkiye Gazetesi, https://www.turkiyegazetesi.com.tr/Genel/a62155.aspx, (Erişim tarihi: 12.10.2019); Kürkçüoğlu, F. (11.08.2018). Deniz Hamamlarından ‘Beach’lere İstanbul’un Deniz Serüveni- Selam Olsun Bir Zamanların ‘Hürriyet Diyarı’na’, https://www.birartibir.org/kent-hakki/423-selam-olsun-bir-zamanlarin-hurriyet-diyari-na, (Erişim tarihi: 12.10.2019); Müzayedelerin ardındaki hayırsever kahraman. (17.12.2004). Hürriyet Gazetesi Kelebek Eki, http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/muzayedelerin-ardindaki-hayirsever-kahraman-38676609, (Erişim tarihi: 12.10.2019); Serhadoğlu, R. (1955). Büyük İstanbul Albümü 1955. İstanbul: İstanbul Hemşehriler Cemiyeti Yayını; Toprak, Z. (2018). Deniz Hamamından Plaja Bir Nostaljinin Öyküsü. İçinde; İstanbul’da Deniz Sefası (ss.8-85). İstanbul: Pera Müzesi Yayınları.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

http://www.gazetevatan.com/2-unlu-antikaci-birbirine-girdi-247432-gundem, (Erişim tarihi: 12.10.2019); https://www.takvim.com.tr/ekonomi/2012/07/12/cevap-ve-duzeltme, (Erişim tarihi: 12.10.2019).