Barhal Kilisesi
Doğal ve Kültürel Miras Kilise
-
2019
Artvin’in Yusufeli ilçesinin 12 kilometre kuzeybatısındaki Altıparmak Köyü’nde yer alan Barhal Kilisesi üç nefli, bazilikal planlı olup dıştan 28,55x9,65 metre ölçülerine sahiptir. XV. yüzyılda yapı tamirat geçirdi. Düzgün taş işçiliğine sahip olan yapı oldukça sağlam durumdadır. Anıtsallığı görülmeye değerdir.
Barhal Kilisesi bazı kaynaklarda Pahral Kilisesi, Parhali Manastırı ve Bahral-Altıparmak Kilisesi olarak da geçmektedir. X. yüzyılda (958-994) II. Bagrat tarafından Vaftizci Yahya adına inşa ettirilmiştir. Şatberdi Manastırı’nda yazılan “Pahral İncili’nde kilise için iki kez tarih belirtilmiştir. 1889’da bu incili keşfedip yayınlayan Takaishvili’dir. Loane Bera tarafından kaleme alınan İncil’de; “Ben Bera adı verilen fakir bir loan, krallarımızın -Gürcistan kralı Bagrat, David Magistros, Dukes’ün Sumbat Dükü ve onların çocukları- merhameti altında bu İncil’i tamamladım. Bunu Vaftizci Yahya’ya bağışlıyorum. Dilerim bu yeni İncil, başrahip Evfimia zamanında Tanrı tarafından görevlendirilen David Magistros’u kutlamak için yeni kilise mabedine yerleştirilir. Ben loane –Berta Shatberdi manastırından bir hat olarak bu İncil’i yazdım ve Parkhali’ye bağışladım” denilmektedir.
Kilisenin birçok yerinde yazıtlara rastlanmaktadır. Günümüzde bunların çoğu hasar gördü, bozulmalara uğramış veya tamamen yok olmuştur. Yazıtlar genellikle orta nefin güney cephesinde bulunan 12 kemer içerisindedir. Kilisedeki mimari-plastik uygulamalara cephelerde, pencere kemerlerinde rastlanmaktadır. Bitkisel, geometrik ve figürlü bezemelerden oluşan süslemeler, haç şeklinde işlenen madalyonlar yapıda karşımıza çıkmaktadır. Figürlü bezemeler batı ve kuzey cephede aslan, kuş, elleri dua eder şeklindeki insan figüründen oluşmaktadır. İç içe geçirilen kıvrımlı dallar biçiminde olan haç kabartmalar ise doğu ve batı cephede bulunmaktadır. Kilise dolgu duvar tekniğine sahiptir. Yapının cephelerinde kesme taş ve aralarında dışa taşırılmadan kullanılan harç vardır.
Altıparmak Köyü muhtarlığındaki Sultan Mustafa imzalı ve 1677 (Hicri 1088) tarihli fermana göre kilise Hacı Şerif Efendi tarafından onartılıp camiye çevrilmiştir. Bu sebeple yapıda değişiklik yapılmıştır. Güney batının bitişiğine küçük bir kulübe yapılıp, çatıya kadar uzanan ahşap bir direk dikilmiştir. Bu kısım minare olarak değerlendirilmiştir. Batıdaki açıklığa çift kanatlı ahşap kapı eklenmiştir. Yapının tüm pencerelerine ahşap çerçeveler takılıp bazıları tel örgüyle kapatılmıştır. Yan neflerin çatısı yenilenmiştir. Kilisenin içerisine mihrap ve minber eklendi, tüm yüzeyler sıvanmıştır. Zemin yükseltilip, ahşap ve betonla kaplanmıştır. Ayrıca duvarlar, belirli bir seviyeye kadar yeşile boyanmıştır. Yapıya 1980’li yıllarda elektrik döşendi ve 2000 yılında yeniden onarılmıştır.
Referanslar
Artvin Valiliği. (2012). Altıparmak (Barhal) Kilisesi. Artvin: Öncü Basımevi Ltd.Şti; https://yigm.ktb.gov.tr/TR-9960/artvin.html, (Erişim tarihi: 07.10.2019); https://yigm.ktb.gov.tr/TR-9960/artvin.html, (Erişim tarihi: 07.10.2019); Uygun, S. (2010). Artvin Yusufeli’sindeki Bir Manastır Kilisesi: Pahral (Bahral-Altıparmak) Kilisesi. İçinde; M. Demirel ve M. Akıllı (Editörler), Geçmişten Geleceğe Yusufeli Sempozyumu (ss. 69-77). Artvin: Yusufeli Belediyesi Yayınları.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Uygun, S. (2010). Artvin Yusufeli’sindeki Bir Manastır Kilisesi: Pahral (Bahral-Altıparmak) Kilisesi. İçinde; M. Demirel ve M. Akıllı (Editörler), Geçmişten Geleceğe Yusufeli Sempozyumu (ss.69-77). Artvin: Yusufeli Belediyesi Yayınları.