Azerbaycan'ın elverişli iklim koşulları, eski çağlardan beri burada halı dokumacılığının gelişimine ivme kazandırmıştır. Arkeolojik buluntular ve tarihi yazılı eserler, MÖ II. binyılda Azerbaycan topraklarında yaşayan insanların yumuşak kumaşlardan halı dokuyarak zarafet ve güzellikleriyle öne çıkan çeşitli ürünler ürettiklerini göstermektedir. Araştırmalar, Azerbaycan'ın Kafkasya'da bir halı dokuma ekolü olduğunu göstermektedir. Dünyada Kafkas halı kompozisyonları olarak bilinen eserlerin yüzde 90'ı Azerbaycan halı ustaları tarafından yaratılmıştır. Azerbaycan halılarının ülke sınırlarının çok ötesinde tanınırlığı, XIV.-XV. yüzyıllarda Doğu minyatürleri ve Avrupalı ​​sanatçıların eserleriyle kanıtlanmıştır. Ortaçağ İtalyan, Hollandalı ve Flaman sanatçıları - Hans Memling, Carlo Crivelli, Thomas de Keyzer - eserlerinde Guba ve Şirvan halılarını resmetmişlerdir. Azerbaycan halk uygulamalı sanatının dallarından biri olan halı dokumacılığının ulusal kültürü, tarihimizde eşsiz bir yere sahiptir. Halı, halkımızın yaşamında yalnızca değerli bir öğe değil, aynı zamanda bir sanat eseri, sıcaklık, güzellik, hediye ve tedavi aracı olarak kabul edilir. Halı dokumacılığı da Azerbaycan halkının adeta sembolü haline gelmiş bir sanattır. 

Halı dokumaları, halı sanatının teknolojik ve sanatsal gelişiminin en son ürünüdür. Genel olarak, Azerbaycan halıları sanatsal ve teknik özelliklerine göre dokuz grupta sınıflandırılır: Bakü (Abşeron), Karabağ, Erivan, Nahçıvan, Gence, Şirvan, Kazak-Borçalı, Guba, Tebriz (Güney Azerbaycan). 

Guba halı dokuma okulu - Otuzdan fazla farklı süsleme ve rengin kompozisyonel çözümünü yansıtır. Bu halıcılık okulunda renk şemasına lacivert, mavi, krem ​​ve kırmızı tonları hakimdir. Tüylü halıların yanı sıra, sumakh, palaz vb. tüysüz halılar ve halı ürünleri de Guba halı merkezlerinde dokunmaktadır. Genellikle desen çeşitliliği ve zengin dekoratif kompozisyonlarıyla öne çıkarlar. Bu halıların kompozisyonu karmaşık geometrik desenlerden oluşur ve renkler uyumludur. Guba halılarının tüyleri karmaşık bir yapıya sahiptir ve genellikle halının büyük bir bölümünü kaplar. Çeşitli boyutlardaki halılar Guba halı ekolünün karakteristik özellikleridir. 'Alpan', 'Gonagkend', 'Älchagul-Çiçi', 'Pirabedil', 'Herat-Pirabedil', 'Zeyve', 'Bilici', 'Afurca', 'Orduc', 'Antik Minare', 'Sırt-Çiçi' gibi Guba halıları, renk uyumları, küçük çiçek resimlerinin zarafeti, dokumadaki incelik ve hassasiyetle dikkat çekicidir.

Bakü Halı Dokuma Ekolü- Abşeron'un Novkhani, Nardaran, Bulbula, Fatmai, Merdakan, Gala, Surakhani ve diğer köylerinin yanı sıra Abşeron dışında bulunan Hızı ilçesini ve Gadi, Hil, Keş, Findigan ve diğer halı dokuma merkezlerini kapsamaktadır. Bakü halılarının çoğu, dokundukları köyün adını taşır. Bakü halı dokuma ekolü, "Khilabuta", "Khila-afşan", "Novkhani", "Surakhani", "Gala", "Bakü", "Goradil", "Fatmai", "Findigan", "Gadi" ve diğer çeşitleri içerir. Genel olarak, Bakü halıları teknik özellikleri bakımından Guba ve Şirvan halılarına benzese de, sanatsal özellikleri bakımından onlardan belirgin şekilde farklıdır. Bakü ekolüne ait halıların renk paletinde, orta kısım için çoğunlukla koyu mavi, nadir durumlarda ise kırmızı ve sarı kullanılır. Bu halılar, yumuşaklıkları, renk yoğunlukları, özgün dekoratif öğeler ve desenlerin inceliğiyle öne çıkar. Geometrik şekiller ve kıvrımlı bitki unsurları, halıların dekorasyonuna hakimdir. 

Şirvan Halı Dokuma Ekolü- Azerbaycan'ın kuzeydoğusunda bulunan Şamahı, Maraza, Ağsu, Kürdemir, Hacıgabul, Göyçay ve çevre köylerini kapsar. Şirvan halılarının zengin ve karmaşık desenlere sahip kompozisyonları Orta Çağ'dan beri ünlüdür. XVI.-XVIII. yüzyıllarda yaşamış Alman ve İngiliz tüccarlar ve elçiler, günlüklerinde Şirvan halılarının sanatsal değeri hakkında değerli bilgiler sunmuşlardır. XII.-XV. yüzyıllara tarihlenen Şirvan halı örnekleri, dünyanın birçok önde gelen müzesinde saklanmaktadır. Bu halılar, XIV.-XV. yüzyıllar gibi erken bir tarihte Avrupalı ​​sanatçıların tablolarında tasvir edilmiştir. Şirvan halılarının temel özelliklerinden biri, büyük boyutlu, yüksek yoğunluklu ve bazı durumlarda "dest-halı" şeklinde dokunmuş olmalarıdır. "Arciman", "Cemcemli", "Kabistan", "Maraza", "Kürdemir", "Şirvan", "Kaşed", "Sor-sor", "Hacıgabul", "Gabala", "Salyan", "Pirhasanlı", "Nabur", "Ceyirli" ve diğer kompozisyon halıları, bu okulun en ünlü halıları arasındadır.

Gence Halı Dokuma Ekolü - Azerbaycan'ın kuzeybatısında bulunan Gence şehrini, çevre köylerini, Gedebay, Goranboy, Şemkir ve Samuh bölgelerini kapsar. Bu okulun merkezi Gence şehridir. Gence, X-XI. yüzyıllardan itibaren ipek ve yünlü kumaşların yanı sıra ipek halıların üretim merkezi olarak biliniyordu. Yüzyıllardır kaliteli halıların üretim merkezi olan Gence'de özel halı atölyeleri bulunuyordu. Gence halılarının en güzel örneği "Antik" Fahralı halılarıdır. Sanat eleştirmenleri "Antik" Gence halısını bazen "Gence-şehir", "Gence-buta", "Butalı Gence" olarak adlandırırlar. Katalogda yer alan "Antik" Gence halısının orta alanında yan yana dizilmiş "butalar", sade yapısı ve renk uyumuyla Azerbaycan'daki diğer halı dokuma ekollerinde dokunan "buta" imgelerinden farklıdır. 

Kazak Halı Dokuma Ekolü - Batı Azerbaycan'daki Kazak bölgesini, Azerbaycanlıların yaşadığı Gürcistan'daki Borçalı, Karayazı, Karakop, Gaçagan'ı ve Ermenistan'daki Göyçe, Bambak, Lambalı, İcevan, Karakoyunlu ve Göyçe gölü çevresindeki bölgeleri kapsar. "Borçalı" "Şıhlı", "Karayazı", "Gaçagan", "Salahlı", "Gaymaglı" vb. kazak halı dokuma okulunun en ünlü halı kompozisyonlarıdır: Bu okulun halılarında az renkle son derece uyumlu bir renk uyumu yaratılmıştır. Kazak halılarının desenleri, Orta Çağ'da Avrupalı ​​sanatçıların ilgisini çekmiştir. XV. yüzyıl İtalyan sanatçısı Carlo Crivelli'nin "İncil" adlı eseri, bu halı dokuma okulunun bir örneğini anlatmaktadır. XIV-XIX. yüzyıllara tarihlenen Kazak halı dokuma okulunun nadir örnekleri Londra'daki "Victoria ve Albert", New York'taki "Metropolitan", İstanbul'daki "Türk ve İslam Eserleri" ve dünyanın dört bir yanındaki diğer müze ve özel koleksiyonlarda saklanmaktadır.

Karabağ Halı Dokuma Ekolü - Azerbaycan'ın güneybatısında bulunan iki bölgeyi kapsar - dağlık ve ovalık bölgeler. Yazılı kaynaklarda Karabağ, Arap tarihçiler El-Mukaddesi, Mesudi vb. tarafından X. yüzyıldan beri yün ve pamuk işleyen önemli bir zanaat merkezi olarak anılmaktadır. Hollandalı sanatçı Hans Memling (XV. yüzyıl), "Meryem Ana ile" adlı eserinde Karabağ ekolüne ait "Mughan" halısını resmetmiştir. XVIII. yüzyılda Karabağ halı dokuma ekolü ağırlıklı olarak Şuşa'da yoğunlaşmıştır. Şuşa şehri, Karabağ Hanı Penahali Han tarafından 1750'lerin başlarında kurulmuş ve şehre ilk olarak Penahabad adı verilmiştir. Karabağ halıları büyük boyutlarıyla öne çıkar. Beş parçadan oluşan bu tür halılara "dest-halı-geba" denir. Karabağ halılarının büyük olmasının nedeni, sakinlerinin oldukça geniş yaşam alanlarına sahip olmasıdır. Yüksek havları ve yüksek yoğunluğuyla öne çıkan bu ekolün halıları, Karabağ'ın doğası gibi gizemli ve renklidir. 

Tebriz Halı Dokuma Ekolü - Azerbaycan'ın en eski ve en ünlü halı dokuma okuludur. Bu okula ait halılar, sanatsal tasarımları, renk uyumları ve çeşitli süslemelerle öne çıkar. Tebriz'de dokunan ünlü "Şeyh Safi" halısı, şu anda Londra Müzesi'nde çok değerli bir sergi olarak saklanmaktadır. Ne yazık ki, bu Tebriz halı dokuma okulunun örnekleri dünyada daha çok İran halıları olarak bilinmektedir.

Nahçıvan Halı Dokuma Ekolü - Eski çağlardan beri Azerbaycan'ın başlıca sanat, ticaret ve kültür merkezlerinden biri olarak kabul edilen Nahçıvan, burada üretilen dekoratif ve uygulamalı sanat örnekleriyle tanınır. Halı dokumacılığı, bu bölgenin önde gelen üretim alanlarından biriydi. Nahçıvan, Şahbuz, Ordubad ve Culfa, yün ve ipekten halıların dokunduğu yerlerdir. Bir merkez olarak kabul ediliyordu. Karabağ'da olduğu gibi burada da iki metrekare ile 20-30 metrekare arasında değişen ebatlarda halı ve kilimler dokunuyordu. Geometrik, çiçek ve hayvan figürlü desenlere sahip, ince ve uzun çizgili halılar, Nahçıvan halı dokuma ekolünün karakteristik özellikleridir. Zengin ve çeşitli kompozisyon çözümleriyle öne çıkan ve XVII.-XVIII. yüzyıllara tarihlenen "ejderha" serisinden Nahçıvan halıları, günümüzde İstanbul müzelerinde sergilenmektedir.

Erivan Halı Dokuma Ekolü - halılar ve halı ürünleri, bu bölgede yaşayan Azerbaycanlıların günlük yaşamında merkezi bir yer tutar. Batı Azerbaycan'da çeşitli ebatlarda halı ve kilimlerin yanı sıra seccadeler, şallar ve diğer dokuma ürünleri de bulunmaktaydı. Renkli boyalar, bu bölgenin halılarını diğerlerinden ayıran temel özelliktir. Halıların desen-kompozisyon seçiminde mitolojik kuşlar, hayvanlar ve dünyaya yaklaşım biçiminden kaynaklanan semantik unsurlar, bu bölgenin halılarına özgüdür. Erivan halıları, Azerbaycan'daki çeşitli halı dokuma okullarıyla da yakından ilişkilidir. Erivan Hanlığı'ndan bu yana halı dokumacılığı, dekoratif uygulamalı sanatlar arasında özel bir yere sahiptir. Desen kompozisyonu bakımından Kazak, Karabağ ve Tebriz halı dokuma okullarına daha yakın olan Erivan halı dokuma okulunun örnekleri zaman zaman yurt dışına taşınmıştır.

Azerbaycan halılarını Avrupa'da popüler kılan şey, kompozisyon zenginliği, dokumalarının özgünlüğü ve doğal boyaların kullanımıdır. Yerel zanaatkârlar ancak XIX. yüzyılın sonlarında kimyasal boyalar kullanmaya başlamıştır. O dönemde halılar daha fazla döviz getirdiği için seri üretim tercih edilmiştir. Bu nedenle, okulların yerel özellikleri ve gelenekleri kaybolmaya başladı.

 Azerbaycan halıları ancak geçen yüzyılın 90'lı yıllarından sonra yeniden ilgi görmeye başladı. Halı dokuma geleneğini korumak ve yaşatmak amacıyla 1967 yılında Halı ve Uygulamalı Sanatlar Müzesi kurulmuştur. Azerbaycan'da halı sanatının bilimsel bir alan olarak incelenmesi ve profesyonel sanatçıların çalışmalarında modern gelişimi, Latif Kerimov'un adıyla anılmaktadır. Latif Kerimov, uzun yıllar halı üzerine çalışmalar yapmış, geleneksel süsleme unsurlarına dayalı yeni süsleme motifleri yaratmıştır.

16 Kasım 2010'da Kenya'nın Nairobi kentinde düzenlenen beşinci oturumda, Azerbaycan halı dokuma sanatı UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Listesi'ne dahil edilmiştir.