Aya İshotya (Yorgi) Kilisesi
Doğal ve Kültürel Miras Kilise
-
2019
XVI. yüzyıl ile XVIII. yüzyıl arasında Isparta’nın gayrimüslim nüfusunun tümünü oluşturan yerli Rumlar 30. 01. 1923 tarihli Türk-Yunan Ahali Mübadelesi’ne İlişkin Sözleşme ve Protokol gereği 1922-1923 yıllarında kentten ayrılarak Atina yakınında Yeni İyonya adını koydukları bir yerleşim oluşturdular. Kilise mübadele sonrasında askeri depo oldu, 1975 yılında ise tescil edilmiştir.
Rumların Isparta’da yoğun olarak yaşadıkları dört mahalleden biri olan Doğancı Mahallesi’nde yer alan Aya İshotya (Yorgi) Kilisesi, Hıristiyanların en önemli azizlerinden Aziz Georgios adına yapılmıştır. İnşa malzemesi düzgün kesme taş olan kilise üç nefli bazilikal planlıdır, üst örtüsü çapraz tonozludur.
Kilise naosunun batısındaki narteks üç bölümlü olup iki katlıdır. Kilisenin batı cephesinin ortasında da çift katlı bir çan kulesi bulunmaktadır. Naosun doğusundaki apsis içte yarım daire planlı, dışta köşeli yapıya sahiptir. Kilisenin kuzey ve güney cephesi simetrik bir düzendedir. Bu düzen içinde doğudan batıya doğru üç pencere, bir kapı açıklığı ve bir pencere vardır. Pencerelerin üzeri üçgen alınlıklı, açık ve koyu renkli mermerden yuvarlak kemerli kapı açıklıklarının üzeri ise düz kemerlidir. Kapı açıklıkları bu düzenleriyle Roma dönemi zafer taklarını anımsatmaktadır. Kuzey cephedeki kapı açıklığı kubbeli ön mekânıyla dikkat çekmektedir. Naos batı cephesinde yer alan kapı açıklığı yuvarlak kemerlidir, iki yanında birer pencere vardır.
Naosun nefleri birbirinden sütunlarla ayrılmaktadır. Gövdeleri farklı büyüklükteki taşların üst üste yerleştirilmesiyle elde edilen sütunların kaideleri kalıpla yapılan kare planlıdır. Korint tipinde alçı kaplama yapılan sütun başlıkları günümüzde dökülmüş haldedir. Kuzey sütun sırasının batıdan ikinci sütununda ambona ait delikler yer almaktadır.
Çift basamaklı bemanın tabanı siyah-beyaz çakıl taşı mozaiklidir. Bezeme programında selvi ağaçları, “S” şeklindeki kıvrık dallar, palmet ve lotuslar yer almaktadır. Naosun tüm duvarları alçı kaplamalıdır. Duvarların pencere eşiklerine kadarki alt bölümünde boya ile kesme taş duvar örgüsü izlenimi verildiği görülmektedir. Pencere ve kapı kemerlerinin üzeri yaldız boyalı alçıdan yaprak ve kıvrık dallara sahiptir. Kemer tepe noktalarında ise karşılıklı “S” kıvrımları yer almaktadır. Sütunların kemerleriyle orta nef tonozu arasındaki alınlıklarda yuvarlak formlu birer madalyon vardır. Benzer madalyonlar apsis kemerinde de yer almektedir.
Aya İshotya (Yorgi) Kilisesi günümüzde Isparta Müzesi’nde yer alan yazıtına göre 1857-1860 yılları arasında inşa edilmiştir. Kilise geleneğe bağlılığını üç nefli bazilikal planıyla göstermektedir. Ancak dış mekân düzenlemesi ve özellikle iç mekân süsleme programında XIX. yüzyılda İstanbul ve Anadolu’da moda olan barok ve yeni klasik formlara yer verişiyle, Ege ve Akdeniz Bölgesi’ndeki yapılarda da sıkça kullanılan çakıl taşı mozaikli taban döşemesiyle inşa edildiği dönemin beğenisini yansıtmaktadır.
Referanslar
Bozdağlıoğlu, Y. (2014). Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Sonuçları, Turkish Journal of Social Research, 18; Böcüzâde, S. S. (1983). Kuruluşundan Bugüne Kadar Isparta Tarihi I (Çev. S. Seren). İstanbul: Serenler Yayını; Toklutepe, Ş. (1998). Isparta Yöresi (Pisidia) ve Anadolu’da Hıristiyan Türkler. İçinde; SDÜ Isparta’nın Dünü Bugünü ve Yarını Sempozyumu II (ss. 215-221). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Aydın, A. ve Şahin, Ö. (2018). Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Isparta Aya İshotya (Yorgi) Kilisesi’nin Gül Müzesi’ne Dönüşümü, TÜBA-KED, 17: 63-75.