Hem Osmanlı İmparatorluğu hem de Türkiye Cumhuriyeti döneminde havacılık merkezi konumunda olan Atatürk Havalimanı’nın kökenleri 1900’lü yılların başına kadar gitmektedir. Atatürk Havalimanı’nın temelleri Osmanlı Devleti’nin artan havacı ihtiyacını gidermek üzere kurulması planlanan Tayyare Mektebi’nin Küçükçekmece-Yeşilköy (Ayastefanos) hattında bir noktada konuşlandırılması ile oluşturuldu. Öncülü olan Yeşilköy (Ayastefanos) Tayyare Mektebi, esasında Osmanlı Devleti’ndeki o dönem için ilk havacılık yapılarından biridir. Havalimanı İtalya’ya karşı girişilen Trablusgarp Savaşı’nda hava hakimiyetinin öneminin görülmesi sonucu kısa sürede tasarlanıp uygulamaya geçirildi ve Trablusgarp Savaşı’ndan sonra çıkan Balkan Savaşları (1912-1913) sırasında tamamlanmaya çalışıldı. Dönemin Harbiye Nazırı olan Mahmud Şevket Paşa’nın emriyle Tayyare Mektebi’ni kurmakla görevlendirilen Yarbay Süreyya (İlmen) Bey tarafından, mektebin hangarlardan, yönetim için bir müdürlük binasından, subaylar için bir dershane ile bir misafirhaneden, kışla binasından, ayrıca muhtemelen şehre uzaklığı sebebiyle bir hastane ve hamamı da içerecek şekilde kurulması planlandı.

Havacılık faaliyetlerinin ilerlemesi ve Avrupa devletleri ile bu konuda artan ilişkiler sonucunda ilkin adı Compagnie Franco-Roumaine de Navigation Aérienne (CFRNA) olan daha sonra ise Compagnie Internationale de Navigation Aérienne (CIDNA) olarak değiştirilen Beynelmilel Havai Seyr-ü Sefer Şirketi’nin Osmanlı Devleti’nden hava taşımacılığı yapmak üzere bir imtiyaz edinmesi sonucunda şirket, 1926 yılında halen ayakta olan bir yönetim binası ve iki uçak hangarı ile birlikte, tamir atölyeleri, destekleyici 40 tonluk yeraltı yakıt depoları ve yedek parça depolarını içeren tesisleri kurdu.

İktisat tarihçilerinin üzerinde ittifak ettiği üzere, 1930’lu yıllar özellikle, İzmir İktisat Kongresi’nde alınan bazı önemli kararlar gereği Türkiye’nin ekonomisinin millileştirildiği yıllardır. Erken Cumhuriyet dönemi olarak nitelendirilen bu dönemde, daha önce verilmiş bazı imtiyaz ve işletme hakları üzerinden ve yabancı havayolu işletmeleri eliyle yürütülen havayolu taşımacılığı faaliyetlerinin bizzat devlet tarafından kurulacak ‘milli’ bir havayolu işletmesi ile yürütülmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla, Milli Müdafaa Vekaleti'ne bağlı olarak Hava Yolları Devlet İşletme İdaresi (HYDİİ), 20. 05. 1933 tarihinde, 2186 sayılı Hava Yolları Devlet İşletme İdaresi Teşkilatı Hakkındaki Kanun ile kuruldu. Bunun üzerine, dönemin devletçilik ilkeleri gereği daha önce Aero Espresso Italiana, CIDNA vb. yabancı havayolu işletmelerine verilmiş olan imtiyazlar geri alınarak söz konusu bu işletmelerin o dönemki adı Yeşilköy Havalimanı olan havalimanındaki tüm tesisleri ise istimlak edilerek Devlet Havayolları’na devredildi.

Yeşilköy Havalimanı’nın modern bir havalimanı kimliğine kavuşması ve günümüzdeki halini almasında 1946 ve 1983 yıllarındaki iki genişleme ve modernizasyon projesinin önemli rolü bulunmaktadır. Yeşilköy Havalimanı, özellikle Avrupa’dan gelen yoğun hava trafiği sebebiyle daha fazla yabancı uçak tarafından kullanılmaya başlandığında havalimanını modernize etme ve genişletme gereksinimini gidermek üzere 1946 yılında Westinghouse Electric International Company ve I.G. White Engineering Corporation adlı iki Amerikan firması ile bir sözleşme imzalandı. Bu kapsamda 1948 yılında kamulaştırmalar yapılarak 1949 yılında ise inşaata başlandı. Çalışmalar tamamlanarak Yeşilköy Havalimanı, 01. 08. 1953 tarihinde uluslararası hava trafiğine açıldı.

1971 yılına gelindiğinde havalimanının artan ihtiyaçlara uygun olarak yeniden genişletilmesi ve modernize edilmesi amacıyla Mimar Hayati Tabanlıoğlu tarafından her biri yıllık beş milyon yolcu kapasiteli dört terminal binası ve tamamlayıcılarından oluşan bir master plan hazırlandı. Bu plana göre inşa edilen ve havalimanı kapandığında İç Hatlar Terminali olarak hizmet veren Dış Hatlar Terminali 29. 10. 1983’te işletmeye açıldı. Açılışından bir süre sonra, 1985 yılına gelindiğinde ise, dönemin yöneticilerinin girişimiyle Atatürk Havalimanı adını aldı Atatürk Havalimanı, 06. 04. 2019 tarihinde yeni İstanbul Havalimanı’nın hizmete girmesiyle birlikte kapatıldı.

Not: Bu madde, SALT Araştırma tarafından destelenen Yeşilköy’den Atatürk’e, Hava Meydanından Havalimanına: Bir Havalimanının Tarihi adlı araştırma projesi kapsamında üretilmiştir.