Balıkesir’in Edremit ilçesi Altınoluk beldesinin 2,5 kilometre doğusunda, antik dönemde İda Dağı olarak bilinen Kazdağı’nın güney eteklerinde, Kaletaşı Tepesi’nin zirve ve batı yamaçlarına konumlanan önemli antik kentlerden biridir. Günümüzde Çanakkale-Edremit yolu kentin üzerinden geçmektedir.

Antik yazarlar, kentin kökenini farklı kaynaklara dayandırmıştır. Herodot, kentin bir Pelasg yerleşimi olduğunu ifade etmiştir. Kent, Thukydides’e göre bir Aieol yerleşimidir. Vergilius ise Aeneas destanında kentin bir Phryg yerleşimi olduğunu aktarmıştır. Bu destana göre, MÖ 1200’lü yıllarda Troia savaş sonrasında yıkılan Troia kentinden kaçan Roma İmparatorluğu’nun efsanevi kurucusu Aeneas, Antandros’a gelerek burada 20 gemiden oluşan bir donanma inşa etmiş ve yurduna dönmek üzere buradan yola çıkmıştır. İda Dağı’ndan elde edilen kerestesi ve gemi yapımcılığıyla ünlü tersaneleri, tarih boyunca Antandros’a stratejik bir önem kazandırmıştır.

Antik yazarlardan Mytilene’li şair Alkaios’a göre kent, bir Leleg yerleşimi, Skepsisli Demetrios’a göre ise bir Kilikya kuruluşudur. Stephanos Byzantios, kentin Edonis ve Kimmeris olarak da adlandırıldığını ve kentin 100 yıl boyunca Kimmerler tarafından işgal edildiğini belirtmiştir.

MÖ 570’li yıllarda Lydialıların hakimiyetine giren kentte, Pers İmparatorluğu, Makendonya kralı Büyük İskender, Bergama Krallığı ve Roma İmparatorluğu hüküm sürmüş, Hristiyanlık döneminde kent bir piskoposluk merkezine dönüşmüştür.

Antandros antik kentinin tespitine yönelik araştırmalar, 1842 yılında Heinrich Kiepert’in, Antandros isminin (Αντάνδρiων) geçtiği yazıtı keşfetmesiyle başlamıştır. Kiepert kentin, 215 kilometre rakımlı Kaletaşı Tepesi’nde bulunduğunu ve kentin doğuya doğru yayıldığını ifade etmiştir. Kiepert’ten sonra Judeich (1850), Leaf (1911) ve J. M. Cook (1959, 1968), kentin bulunduğu tepe üzerinde incelemeler gerçekleştirmiştir. 1991-1995 yılları arasında kurtarma kazıları gerçekleştirilen alanda, 2001 yılından beri Prof. Dr. Gürcan Polat’ın bilimsel başkanlığında kazılar yürütülmektedir.

Antandros antik kentinde gerçekleştirilen kazı çalışmaları yamaç ev olarak adlandırılan Roma villası ve nekropol üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bugüne kadar 19 mekanı ortaya çıkarılan villa, 1100 metrekarelik bir alanı kaplamaktadır. Yan yana dizilen altı odası, latrina (tuvalet), mutfak, kripto-portiko, teras ve oldukça görkemli bir hamam Yamaç Ev’i oluşturan önemli mekanlardır. Yamaç Ev, odalarında (özellikle Oda 1 ve Oda 4) ve hamam bölümünde (apodyterium -soyunma- odası) bulunan taban mozaikleri ve duvarlarında yer alan freskleriyle dikkat çekmektedir. Yapılan araştırmalar sonucunda villanın MS geç III. yüzyılda inşa edildiği, bazı tadilatlarla geçirerek MS VI. ve VII. yüzyıla kadar kullanıldığı belirlenmiştir.

Antandros nekropolisi ise Kaletaşı Tepesi’nin yaklaşık 400 metre batısında yer almaktadır. Alanda yapılan kazılar sonucunda bugüne kadar toplam 412 mezar saptanmıştır. MÖ VII. ve II. yüzyıllar arasında kullanıldığı anlaşılan nekropol, lahit mezarların yanı sıra kremasyondan (ölü yakma), inhumasyona (toprağa gömme), çatı kiremidi mezarlarından sunaklara, pithoslardan urnelere kadar tüm ölü gömme geleneklerinin görülebileceği adeta bir zaman laboratuvarıdır.

Kentte ayrıca MÖ IV. yüzyıla tarihlenen kent suru tespit edilmiştir. Batısında yer alan Karakazan Deresi’ne kadar yaklaşık 20 metre uzunluğundaki bölümü açığa çıkarılan kent suru, 3.26 metre kalınlığındadır ve dere kenarında 7.50 x 7.40 metre ölçülerinde bir kule yaptıktan sonra güneye dönmektedir. Bu alanda ayrıca MS IV. yüzyılın başlarına tarihlenen bir Roma evi açığa çıkarılmıştır. Yamaç Ev ile birlikte Roma evinin de bulunduğu bu alanın, zenginler mahallesi olduğu düşünülmektedir.

Bunların yanı sıra, MÖ 425 yılından sonra ortaya çıkan vergi listelerinde sekiz talentlik vergi ödemesiyle dikkati çeken kentin, MÖ V. ve IV. yüzyıllarda gümüş sikkeler bastığı belirlenmiştir. Bu sikkelerin ön yüzünde Artemis başı, arka yüzünde kare içinde keçi ve kentin adına işaret eden Antan yazısı yer almaktadır.

Kazılar sırasında çıkarılan eserler, Balıkesir Kuva-yi Milliye Müzesi ve Bursa Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.