Angiolello, Giovanni Maria

Seyyah ve Seyahatname Seyyah

(1452- 1524)

Vicenza’da soylu bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi (1452). 1468 yılında Eğriboz’u Türklere karşı korumak için kardeşi Francesco ile birlikte orduya katıldı. Fatih Sultan Mehmet’in Eğriboz’u fethi sırasında kardeşi öldü (1470), kendisi ise esir düştü. İstanbul’a dönüldüğünde Şehzade Mustafa’nın sarayında iç oğlanı olarak hizmete başladı. Akkoyunlu Uzun Hasan ile savaşında Şehzade Mustafa’nın yanında bulundu (1472). Şehzadenin 1474’te ölümü üzerine yeniden İstanbul’a dönerek sarayda Fatih Sultan Mehmet’in hizmetine girdi ve 1475-1481 yılları arasında defterdarlık yaptı. Ayrıca Angiolello; Kırım, Arnavutluk, Boğdan ve Bosna seferleri sırasında Fatih Sultan Mehmet’e eşlik etti. Sultanın vefatından sonra II. Bayezid’in tahta çıkmasıyla İstanbul’dan kaçarak Vicenza’ya geri döndü. Muhtemelen ticaret amacıyla ya da Venedik elçisi olarak 1507-1514 (veya 1488-1515) yılları arasında İran’da bulunduğu bilinmektedir. Bundan sonra Anadolu’ya geri döndüğü ya da yeniden Vicenza’ya giderek orada öldüğü (1524 veya 1525) konusunda farklı görüşler bulunmaktadır.

Angiolello, Osmanlıların hizmetinde bulunduğu ve İran’da olduğu dönemde yaşadıklarını Historia Turchesca (Türk tarihi) adlı eserinde anlattı. Farklı yıllarda birçok dile çevrilmiş olan bu eserin notlarla zenginleştirilmiş ilk kapsamlı yayını Ion Ursu tarafından 1909 yılında Bükreş’te hazırlandı. Tahran’da Menuçehr Emirî tarafından İngilizce aslından Sefernâmeha-yı Veniziyan der İran (Şeş Sefernâme) adıyla Farsçaya çevrilmiş olan bir eser, Tufan Gündüz tarafından Seyyahların Gözüyle Sultanlar ve Savaşlar adıyla 2007 yılında Türkçeye aktarıldı. Bu eserde Historia Turchesca’nın Otlukbeli (1473), Çaldıran (1514) ve Reydaniye (1517) savaşlarının anlatıldığı bölümler yer almaktadır. Ayrıca Historia Turchesca, 2011 yılında da Pınar Gökpar çevrisinde Fatih Sultan Mehmet (Fatih’in İçoğlanı Anlatıyor) adıyla Profil Kitap tarafından yayımlandı. Angiolello, Türklerin ve Türk isminin kökenini anlatarak başladığı eserinde Osmanlı tarihi açısından önemli bilgilere yer verdi.

Uzun Hasan’ın hayatı hakkındaki eseri Breve narratione della vita et fatti del signor Ussuncassano re di Persia (İran’da Uzun Hasan’ın Hayatı ve Faaliyetlerinin Kısa Hikâyesi) adıyla 1490’da basıldı. Bu eser, aynı zamanda Historia Turchesca’nın da büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. Eserin orijinal nüshası bulunmamaktadır, ancak Giovan Battista Ramusio tarafından derlenmiş olan coğrafyacılar ve seyyahlar külliyatı Navigationi et viaggi içinde yer almaktadır (Venedik, 1559). Eser ayrıca Londra’da 1873 yılında yayımlanmış olan İtalyan seyyah ve coğrafyacılarına ait eserlerin tercümelerini içeren Hakluyt serisi içinde de A Short Narrative of the Life and Acts of the King Ussun-Cassano, by Giovan Maria Angiolello adıyla İngilizce’ye çevrildi.

Angiolello’nun Eğriboz seferini anlattığı Viaggio di Negroponte (Eğriboz Seyahatnâmesi) adlı eseri ise Cristina Bazzolo tarafından 1982 yılında Vicenza’da yayımlandı. Bu eser, kendisinin esir düşmesi, İstanbul’a getirilişi, devletin idari ve askeri yapısı, saray ve İstanbul hakkındaydı.

1881 yılında A. Caparozzo tarafından Vicenza’da yayımlanmış olan Di G. M. Angiolello e di un Suo Manoscritto Inedito (G. M. Angiolello ve Bilinmeyen Bir Elyazması Hakkında) adlı eserinde İstanbul hakkında bilgi verdi. Bunların dışında Angiolello’nun, Hz. Muhammed’in Vasiyetnamesi olarak tanınan ve İslâm dini tercümelerinden oluşan bir eseri de bulunmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Afyoncu, E. (2011). Giovan Maria Angiolello ve Türk Tarihi, Fatih Sultan Mehmet (Fatih’in İçoğlanı Anlatıyor). İstanbul: Profil Kitap.; Angiolello, G. M. (2007). Seyyahların Gözüyle Sultanlar ve Savaşlar, (Çev. T. Gündüz). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.; Angiolello, G. M. (2011). Fatih Sultan Mehmet (Fatih’in İçoğlanı Anlatıyor) (Çev. P. Gökpar). İstanbul: Profil Kitap.; Şakiroğlu, M. H. (1991). Giovanni Maria Angiolello, TDV İslâm Ansiklopedisi, 3: 196-197.