Amintas Örenyeri
Doğal ve Kültürel Miras Örenyeri
-
2020
Muğla’nın Fethiye ilçesinde yer almaktadır. İlçenin güneyinde yer alan Kesikkapı Mahallesi’nin Bademlibahçe semtinde bulunan Amintas örenyeri, Fethiye Körfezi’ne bakan, dik ve kayalık bir yamaç üzerindedir. Likya toplumunda yüksek statüye sahip kişiler için yapıldığı düşünülen kaya mezarlarının farklı tiplerinin bir arada görülebileceği örenyeri adını, diğer mezarlara göre daha heybetli olan ve daha az zarar görmüş, aynı zamanda şehrin simgesi haline gelmiş olan Amintas Kaya mezarından almaktadır.
Amintas örenyeri, Helenistik dönem Telmessos kentinin nekropol alanı içinde yer almaktadır. MÖ IV. yüzyılda, oyulmaya ve işlenmeye elverişli kayalarda yapılan, ağırlıklı olarak sivil mimari örneklerinden oluşan kaya mezarlarının üç tanesi tapınak düzenindedir. Tapınak düzenindeki üç kaya mezarından en görkemlisi, Doğu (sol) ante duvarının orta bölümünde yer alan Hermapias oğlu Amyntas yazısı nedeniyle Amintas Kaya Mezarı olarak adlandırılmıştır. İsmi yazılan kişiler hakkında net bilgi sahibi olunmamakla birlikte, dönemin önemli yöneticilerinden oldukları düşünülmektedir.
Amintas Kaya Mezarı’nın ön cephesi yekpare kayanın yontulması suretiyle oluşturulmuştur. Dört yüksek basamakla erişilen mezar, İon tarzlı in antis (anteler arasındaki iki sütunun bulunduğu tapınak tipi) planında yapılmış bir tapınağın ön cephesinin kayaya yansıtılmış görünümündedir. Yetmiş bir santimetre boyundaki sütun kaidesinin, üst kısımları doğal etkenler sonucunda tahrip olmuştur. Sütunların arka kısmında, mezarın her iki tarafında yer alan ante duvarı tasvirlerinin üst bölümlerinde üçer rozet (amblem) yer almaktadır. Yeraltı ve üstü suların birikmesinin neden olduğu doğal tahribat sonucunda, günümüzde Batı ante duvarındaki rozetler yok olmuştur. Sütunların üstünde iki kademeli arşitrav ve arşitravın üstünde diş kesimi (geisophodes) bulunmaktadır. Mezarın duvar çıkıntılarının üst kısmındaki alınlığın üzerinde bulunan üç akroterden bir tanesi tamamen, diğerleri ise kısmen tahrip olmuştur. Sütunların arkasında, çift kanatlı ve her kanadı iki bölmeli kapı tasvirinin bulunduğu mezar odası yer almaktadır. Mezarın sağ alt bölmesi açık olan kapı kanatlarında ince işçilikle gerçekleştirilmiş metal çivi betimlemelerine karşın kaba işlenmiş düz bir iç tavanı bulunmaktadır. Kırk santimetre yüksekliğinde bir eşikten girilen mezar odasında yaklaşık olarak 80 santimetre yüksekliğinde ve 160 santimetre uzunluğunda üç adet kline (ölülerin yatırıldığı sedire benzer kısım) vardır. İç cephe duvarları boyunca ve bitişik olarak yapılmış sedirlerde ölülerin başının konduğu yükseltiler bulunmaktadır.
Amintas Kaya mezarından 500 metre aşağıda ve doğusunda (sağ) aynı dik yamaç cephesinde diğer kaya mezarları yer almaktadır. Tapınak tipli diğer iki mezarın sütunları ve mezar konturları ciddi tahribata uğramıştır. Küme halinde bulunan kaya mezarlarında gömülü olanların kimlikleri hakkında çok sınırlı bilgi olmakla birlikte, mezarlar Likya bölgesinin metal ve ahşap işçiliğindeki ustalığını gösteren örneklerdendir. Geçmiş dönemlerde doğal etkenlerin ve uğradıkları soygunlarda uygulanan fiziki tahribatın yanı sıra ziyaretçilerin isim yazmaları ve kazımaları nedeniyle de mezarlar zarar görmüştür. 1850’li yıllarda Amintas Kaya Mezarı'nı ziyaret ederek, çizimlerini de yapan Fransız gezgin Charles Texier’in ziyaretini kanıtlamak için anıtın sol üst köşesine kazıdığı ismi de hala görünmektedir.
Günümüzde Amintas Kaya Mezarı, Fethiye Ovası ve Körfezi’nde bütün görkemiyle görünmektedir. Örenyerinin girişinden Amintas Kaya Mezarına 200 basamaktan oluşan düzgün bir merdivenle çıkılabilmektedir. Diğer kaya mezarlarına da aralardaki patikalardan ulaşılmaktadır. Örenyerinin dışından fotoğraf çekerek ayrılmayı tercih edenlerin aksine Amintas Kaya Mezarına giden uzun yolu tırmanmayı göze alan ziyaretçiler, bu görkemli kral mezarını yakından incelemenin yanı sıra şehrin muhteşem manzarasını da izleme fırsatını yakalamaktadır. Manzaranın etkileyiciliği nedeniyle, ziyaretçiler gün batımında yoğunlaşmaktadır.
Referanslar
Dirlik, Ü.Ş., Keçecioğlu, H. ve Koyuncu, İ. (2002). Turizmin Yükselen Işığı Fethiye. Muğla: Ak Ajans Basım Yayın Gazetecilik A.Ş.: 74; Muğla Valiliği İl Kültür Müdürlüğü (1998). Muğla Müzeleri ve Ören Yerleri. Telmessos: 154-156; Muğla Valiliği Yayınları Muğla İli Tanıtım Kitapçığı. (2005). Fethiye. İstanbul: Seçil Ofset: 136-137; Turkish Museums. Müzeler, Amintas Ören Yeri, https://www.turkishmuseums.com/museum/detail/2177-fethiye-muze-mudurlugu?muzeId=2177&langId=1, (Erişim tarihi: 24.08.2020); Kültür ve Turizm Bakanlığı. Amintas Ören Yeri Broşürü, https://muze.gov.tr/s3/MysFileLibrary/Mu%C4%9Fla%20Aminthas%20Kaya%20Mezarlari-33719bd1-ba11-486d-9816-a4fc489fa977.pdf, (Erişim tarihi: 26.08.2020).