Taşhan; eski ismi Hoca Süleyman, günümüzde ise dere olan mahallededir. Giriş kapsının olduğu batı yönünde açık otopark, doğusunda Taşhan Sokak, kuzeyinde Kilârî Süleyman Ağa Camii, güneyinde Burmalı Minareli Camii yer alıyor. Taşıdığı özellikleriyle, Anadolu’da pek çok yerde rastlanılan tek avlulu, iki katlı, revaklı Osmanlı şehir ticaret hanlarının tipik bir benzeridir. Hanlar, değişik mal ve eşyanın ticaretinin yapıldığı, yolcuların, seyyahların, tüccarların konakladığı, hayvanlarının barındığı, şehrin sosyal ve ekonomik hayatına yön veren önemli fonksiyonel yapılardır.

Taşhan’ın, 1699 ’da Amasya Mutasarrıfı ve Cidde Muhafızı Rahtvan Hacı Mehmed Paşa tarafından Mimar Mehmed Kalfa ’ya yaptırıldığı, cümle kapısı üzerindeki kitabesinden anlaşılmaktadır. Rahtvan Hacı Mehmed Paşa Ocak 1700 tarihinde Taşhan’ı evladına vakfetmiştir. İnşasından itibaren, yaklaşık 200 küsur yıl hizmet veren han, 1915 yılında yaşanan büyük Amasya yangınında harap olmuştur. Yangın sonrasında bazı mekânları tüccarlar ve Ziraî Donatım Kurumu tarafından depo olarak kullanılmıştır. Bazı mekânlarında değişik zanaat dallarındaki işletmelere hizmet vermiştir.

Amasya Taşhan, iki katlı kareye yakın dikdörtgen planlı, her iki katı revaklı, cephe duvarları tek sıra kesme taş ile iki veya üç sıra tuğla örgülere sahiptir. Çatısı inşa edildiğinde toprak dam iken, geçirdiği onarımlar sonrasında alaturka kiremitle örtülüdür. Basık yay kemerli ahşap, giriş kapısının her iki yanında birer küçük niş mevcuttur. Zemin katında; ortada kare planlı açık avlu, bunun etrafında büyük taş ayaklı bir revakla, avluya bakan 29 adet oda, bunların arkasında batı, kuzey ve doğu yönlerinde zemin kat boyunca tonozlu, dışa açılan 29 adet dükkân, hela, ahır ve iç avlunun etrafında revaklar vardır. Zemindeki odalarla, dış mekandaki dükkanların zemini yer tuğlası, avlunun zemini taş döşemedir. Dükkanlar, revaklar ve iç mekân sıvalı, cephelerse sıvasızdır. Hanın üst katına; zemin kattan, giriş revakının sağından ve solundan taş merdivenlerle çıkılmaktadır. Güneybatı köşesinde lavabo mahalleri bulunmaktadır. Üst katta avluyu çepeçevre çevreleyen revaklarla, arkalarında 33 odayla, avluya bakan dört adet mekân ve güney cephesinde bir adet ıslak hacim vardır. Zemin ve üst katındaki odalarla bağlantılı, iç batı cephede dışarıya açılan bir taç kapı mevcuttur. Batı cephesiyle, avluya bakan mekanlarda kuş evleri vardır. Taşhan, yığma taş duvarlar üzerinde yükselen tonozlar, revak ve aynalı tonoz gibi döneminin bütün mimari özelliklerini taşımaktadır.

Taşhan’ın; vakfiyesinden, araştırıcılardan, seyyahlardan edinilen bilgilerden, yapıyı etkileyen doğal afetler ve insanların yaptığı eklemelerden üç restorasyon geçirdiği anlaşılmaktadır. Aralık 1761 tarihinde Hacı Yusuf Abdullah tarafından avlu ortasına bir şadırvanla, bunun üzerine bir mescit yaptırılmıştır. 1771 yılında düzenlenen vakfiyesinde; banisi, mimarı ile yukarıda belirtilen oda ile dükkân sayıları, zemin kattaki mekânlardan bahsedilmektedir. Handa, üçüncü restorasyon döneminde avluda bulunan mescitle, şadırvanın olmadığı fotoğraflarda görülmektedir. Amasya Taşhan, geçirdiği bakım ve restorasyonlar sonrasında XX. yüzyıla kadar ulaşmıştır. Yüzyılın başlarında yaşadığı yangınla harabe konuma düşmesine rağmen, değişik iş kolları tarafından kullanımı sürdürülmüştür. XXI. yüzyılın başlarına oldukça yıpranarak intikal eden Taşhan, tehlikeli olduğundan boşaltılmıştır. 2007 yılında Tokat Vakıflar Bölge Müdürlüğü’yle, Amasya Valiliği arasındaki mutabakat sonrasında, Amasya İl Özel İdaresi’nin Tarihe Saygı, Kültürel Mirasa Hizmet Projesi kapsamında gerçekleştirdiği restorasyon, Aralık 2012 tarihinde tamamlanmıştır. Eski misyonuna tekrar kavuşan han; iç avlu, 53 oda ve 26 dükkân olarak hizmete açılmıştır. Günümüzde; iç mekân Taşhan Otel olarak, dükkanlarda değişik iş kollarında hizmet vermeye başlamıştır.