Agora Meyhanesi

(Balat, İstanbul, 1890 – )

Osmanlı devletinin kültürel mozaiğini somut olarak gözler önüne seren Agora Meyhanesi İstanbul’un Balat semtinde bulunmaktadır. Sultan Abdülhamit’in Müslüman olmayan halkın sosyal yaşamına gösterdiği hoşgörünün bir sembolü olarak görülmektedir. Agora meyhanesinin açılış hikâyesi ise şu şekilde gelişmiştir; asırlardır denizcilikle uğraşan Dudilis Ailesi'nin bir bireyi olan Asteri, teknesiyle Balat’a mal getirdiği bir gün Şirket-i Hayriye’den (Şehir Hatları vapuru) inen Rum kızı Eleni’ye ilk görüşte aşık olur ve aradan bir süre geçtikten sonra Eleni’ye evlenme teklifinde bulunur. Genç kız denizciliği bırakması koşuluyla Asteri’nin teklifini kabul eder. Denizciliği bırakan Astari Dulidis, Balat Çarşısı’nda Rumca meydan anlamına gelen Agora adını verdiği bir meyhane açar (1890). Ucuz şarabı ve masa yerine kullanılan dev fıçılarıyla kısa bir sürede popüler hale gelir.

Meyhaneyi daha da şöhretli hale getiren olay ise alakasız bir şekilde 1959 yılında İzmir’de gerçekleşir. Karşılıksız bir sevdaya tutulan bir tıp fakültesi öğrencisi (Onur Şenli) aşk acısını dindirmek için soluğu salaş meyhanelerin bulunduğu Agora semtinde almaya başlar. Meyhaneden döndüğü bir gece karşılıksız aşkına bir mektup yazmak ister ve mektuba şöyle başlar; “Sana bu satırları bir sonbahar gecesinin felç olmuş köşesinden yazıyorum.” Mektup yazmak isterken şiir yazdığını fark eden Şenli, şiirine Gece, Şarap ve Aşk adını verir. Yayımlatmak üzere dergiye gönderdiği şiirinin adı Ege Ekspresi Gazetesi'nin kültür-sanat editörü tarafından Agora Meyhanesi olarak değiştirerek yayımlanır. Popüler olan Agora Meyhanesi şiiri bestelenerek birçok sanatçı (Müzeyyen Senar, Zeki Müren, Gönül Yazar, Behiye Aksoy, Bülent Ersoy, Muazzez Ersoy bunlardan sadece birkaçıdır) tarafından seslendirilir. Şarkıyı dinleyenler İzmir’in Agora semtinden habersiz olduklarından dolayı Balat’ta bulunan Agora Meyhanesi’ne akın eder. Öyle popüler bir mekân olur ki, tam 286 Türk filminin meyhane bölümleri burada çekilir. Başlangıçta ucuz şarapların satıldığı Agora Meyhane’si, Türkan Şoray, Fikret Hakan, Ayhan Işık ve Cüneyt Arkın gibi ünlü sanatçıları ağırlar.

Üç kuşak boyunca Dulidis Ailesi tarafından işletilen Agora Meyhanesi, 1955 yılında gerçekleşen 6-7 Eylül olayları esnasında hasar görmesi sonucunda meyhanenin bir bölümü (denize bakan kısmı) satılarak geriye kalan bölümü restore edildi. Hristo Dulidis, Balat’ta kimsesi kalmayınca Agora Meyhanesi’nin, geleneğini en iyi şekilde yaşatacağına inandığı kalfası Ersin Kalkan’a satarak eşiyle Selanik’e taşındı (2001).

Meyhanenin yenilenme projesi ise 2006 yılına dayanmaktadır. Restorasyon izni alınan meyhane, Balat semtinin kentsel dönüşüm kapsamına alınmasından dolayı durduruldu. Akabinde başlayan mahkeme süreci 2014 yılında sonuçlandı ve tarihi Agora Meyhanesi 2014 yılının Eylül ayında gazeteci Ersin Kalkan, yönetmen Ezel Akay, Deniz Sevinç ve Chronis Pechlivanidis’in ortaklığında yeniden açıldı. Restore edilen Agora Meyhanesi, mekânın 100 yılı aşkın geçmişine sadık kalınarak tasarlandı ve abartılı nostaljik ortam yaratılmasından kaçınıldı. Agora mutfağının en önemli özelliği; mutfakta Ermeni, Rum, Türkmen ve Zaza aşçıların olması. Akay’ın deyimiyle Agora multi-etnik, multi-kültürel bir Osmanlı meyhanesi. Günümüzde mezeleriyle ünlü, İstanbul’un en popüler yeni nesil meyhanelerinden biri haline gelmiş olan işletmenin tabelasında, ‘Agora Meyhanesi 1890’ yazmaktadır.

Referanslar

Alyanak, Ç. (2017). Tarihin 127 yıllık tanığı: Agora Meyhanesi. https://www.aa.com.tr/tr/yasam/ 812512, (Erişim tarihi: 24.12.2019); Anadolu Ajansı (2013). Agora Meyhanesi’nin ilginç öyküsü. https://www.haberler.com/ 4735841-haberi/, (Erişim tarihi: 24.12.2019); Aytar, İ. (2015). Fener–Balat yapılarının restorasyon süreçleri ve sonuçları. Fener Balat Çalıştayı.https://www.researchgate.net/profile/Ilke_Ciritci/publication/308967875_Fener_Balat_Yapilarinin_Restorasyon_Surecleri/pdf, (Erişim tarihi: 24.12.2019); Köseoğlu, B. (2016). Hangi Agora Meyhanesi? https://www.gazeteduvar.com.tr, (Erişim tarihi: 24.12.2019); https://meyhanedeyiz.biz/meyhaneler/agora-meyhanesi-1890, (Erişim tarihi: 26.12.2019); http://agora1890.com, (Erişim tarihi: 24.12.2019).