Adını en önemli simgesi olan ve o dönemde en fazla ticareti yapılan “ipek”ten alan İpek Yolu, tarih boyunca doğu ile batı arasında insanların, malların, değerlerin, inançların ve fikirlerin taşındığı, farklı milletler arasında etkileşimin sağlandığı önemli bir yol ve etkileşim ağıdır. Başta özellikle ekonomik ilişkiler nedeni ile ortaya çıktığı düşünülen bu yol zamanla ülkeler ve toplumlar arasında bir iletişim ve sosyo-kültürel etkileşim aracına dönüşmüştür. Tarih boyunca yol üzerinde hanlar, hamamlar, köprüler ve daha pek çok çeşit yapılar inşa edilmiştir. Zamanla önemini yitiren İpek Yolundan bu yapılar günümüze önemli bir tarihi zenginlik olarak kalmıştır. Bu yönü ile Tarihi İpek Yolu çok sayıda ülkenin ortak bir kültürel mirası konumundadır. Bu miras günümüzde turistik açıdan önem taşımaktadır. Çin’in Xian şehrinden başlayarak Orta Asya ve Anadolu üzerinden Avrupa’ya kadar devam eden İpek Yolu Asya’yı birbirine bağlayan çok sayıda ağ biçiminde yollardan oluşmaktadır. Aynı zamanda Asya’yı Avrupa’ya bağlayan bu yol II. yüzyıl ile XVI. yüzyıl arasında önemli bir ekonomik güç merkezi konumunda olmuştur.

Yeni İpek Yolu Projesi (YİP), ilk defa 2013 yılında Çin Devlet Başkanı Xi Jinping tarafından Kazakistan’ın Astana kentinde, daha sonra Endonezya’da dile getirildi ve zamanla uluslararası kamuoyu tarafından ilgi görmeye başladı. Mayıs 2017’de ise Pekin’de düzenlenen zirveye 29 ülkenin devlet ve hükümet başkanları katılım sağladı ve projenin detayları Çin tarafından dünyaya anlatıldı. YİP’in son yıllarda Çin’in gündeminde öncelikli konulardan biri olarak yer aldığı görülmektedir. Gündeme geldiği günden bu yana projenin hayata geçirilmesi yönünde Çin tarafından hem ulusal hem de uluslararası anlamda önemli adımlar atıldı. YİP kara ve deniz bağlantıları da dâhil olmak üzere yaklaşık 75 ülkeyi kapsayan çok geniş çaplı bir projedir. Güzergah üzerinde bulunan ülkelerin durumu da göz önünde bulundurulduğunda projenin çok büyük bir ekonomik potansiyel barındırdığı açıkça görülmektedir. Özellikle 2000’li yıllardan sonra önemli bir ekonomik büyüme performansı sergileyen Çin, YİP Projesi’ni hayata geçirmek için geniş kapsamlı çalışmalar yapmaya devam etmektedir.

Yeni İpek Yolu hem Tek Kuşak Tek Yol hem de Bir Kuşak Bir Yol olarak anılmaktadır. Tek Kuşak Tek Yol sloganı ile yeniden gündeme gelen YİP, modernize edilmiş kara ve demiryolları ile Asya ülkelerinin birbirine bağlanması, Asya ile Avrupa arasında ekonomik canlanmanın sağlanması hedeflenmektedir. YİP ile Avrupa ve Asya arasında geniş çaplı yeni bir ekonomik koridor oluşturulması hedeflenmektedir.

YİP ile geçmişte Çin’i Orta Asya’ya, Orta Doğu’ya ve Avrupa’ya bağlayan tarihi İpek Yolu’nun modernize edilerek yeniden canlandırılması düşünülmektedir. Bu kapsamda Avrasya coğrafyasında yeni demiryolu hatları, enerji boru hatları, deniz rotaları ve otoyolların yapılması hedeflenmektedir. Çin’i Orta Asya ve Avrupa’ya bağlayacak olan kara ve demiryollarının yapılması pek çok ülke arasında hem taşıma maliyetlerinin düşmesi hem de ulaşım süresinin kısalması anlamına gelmekte ve bunun gibi pek çok avantaj sağlamaktadır. Diğer bir ifadeyle, tarihi İpek Yolu kıtalar arası transferleri sadece karayolu ile sağlarken, Yeni İpek Yolu Projesi ile ticaretin kara, deniz, demir ve havayolu ile etkin ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Yeni İpek Yolu bölge ülkeleri için son derece büyük ekonomik ticaret ve ticari potansiyeli barındırmakta ve ülkeler arası iş birliklerinin geliştirilmesi için zemin hazırlamaktadır.

YİP, Çin’e sağlayacağı pek çok avantaj ve ekonomik katkı ile birlikte projede yer alan diğer ülkeler arasında ekonomik anlamdaki ilişkilerin de güçlenmesine olanak sağlayacağı düşünülmektedir. Proje bu ülkelerin küresel ekonomi ile entegrasyonu noktasında fırsatlar oluşturmaktadır. Bununla birlikte güzergah üzerindeki ülkelerin refah seviyesinin artmasına, istihdam alanlarının oluşmasına olanak sağlaması beklenmektedir.

Yeni İpek Yolu Projesi’nin önemli bir kısmı Türklerin yaşadığı coğrafyadan geçmektedir. Bu sebeple İpek Yolu hem tarihte hem günümüzde Türkler için ayrı bir önem taşımaktadır. Proje, Türkiye ile Orta Asya arasındaki tarihten bu yana devam eden bağların ekonomik anlamda geliştirilmesine ve güçlendirilmesine zemin oluşturmaktadır. Proje sayesinde bu ülkeler ile işbirliğinin, sermaye ve turizm hareketliliğinin artırılması beklenmektedir.

Yeni İpek Yolu Projesi’nde Türkiye’nin bir köprü konumunda olması ayrıca önem taşımaktadır. Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlayan Türkiye projenin önemli bir bağlantı noktasını oluşturmaktadır. Proje ile birlikte Türkiye ile Çin arasındaki sevkiyat süresinin kısalması beklenmektedir. YİP, Türkiye ile Çin arasında stratejik ortaklığın sağlanmasında, iki ülke arasında işbirliklerinin oluşturulmasında ve ticaretin geliştirilmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Ayrıca bölge ülkeleri ile Türkiye arasında turizm hareketliliğine zemin oluşturmaktadır.

Çin devlet başkanı Xi Jinping tarafından 2013 yılında birçok Asya ülkesine gerçekleştirilen ziyaretler sonunda açıklanan ve 2049 yılında bitirilmesi planlanan proje ile tarihi ipek yolu yeniden canlandırılmak istenmektedir. Tarihi ipek yolu güzergahında yer alan ülkeler bu projeye davet edildi. Bir kuşak bir yol projesi olarak da ifade edilen bu proje ile Asya, Avrupa ve Afrika’da yer alan birçok ülke karayolu, demiryolu ve limanlarla birbirine bağlanarak yük ve yolcu hareketliliğinin arttırılması amaçlanmaktadır. Bu projenin yer aldığı güzergahta yeni demiryolları, otoyollar, boru hatları ve limanlar inşa edilerek Çin’in batı ile olan ticaretini arttırmak ve Çin ile Avrupa arasında kesintisiz, hızlı ve düşük maliyetlerle taşımacılık yapılması öngörülmektedir. Projenin en önemli ayaklarından biri Pekin ile Londra arasında kesintisiz demiryolu ulaşım ağıdır. Bu ağ sayesinde Pekin ile Londra arasındaki taşıma süresinin 15 güne inmesi hedeflenmektedir. Çin hükümeti bu proje için bir trilyon ABD Dolarlık fon kullanmayı planlamakta ve ülke içi ve ülke dışında bu konuda yapılan yatırımları teşvik etmektedir. Güzergahta yapılacak olan altyapı projeleri için finansman sağlamak amacıyla bir kredi mekanizması oluşturuldu. Bunun için Türkiye’nin de kurucu ortağı olduğu Asya Altyapı Bankası (AIIT) kuruldu.

İpek Yolu projesi üç kuşak halinde tasarlandı. Birinci kuşak Doğu Türkistan-Kazakistan- Rusya-Beyaz Rusya güzergahını izleyerek Avrupa’ya ulaşmaktadır. Orta kuşak olarak adlandırılan ikinci kuşak Doğu Türkistan-Kazakistan-Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye-Balkanlar üzerinden Avrupa’ya ulaşmaktadır. Üçüncü kuşak ise daha güneyden ilerleyerek Pakistan ve İran üzerinden Orta Doğu ve Avrupa’ya uzanmaktadır. Ayrıca güney koridorunda denizyolu daha ön plana çıkmakta ve Güney Asya-Doğu Afrika-Akdeniz güzergahını içeren bir koridor planlanmaktadır. Bu kapsamda Güney Çin Denizi, Hint Okyanusu ve Ortadoğu’daki limanlarda modernizasyon çalışmaları yapılarak kapasiteleri arttırılmaktadır. Projeye aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 65 ülke imza attı. Dünyanın üretim üssü konumunda bulunan Çin ürettiği ürünlerde rekabet avantajı elde edebilmek ve yeni pazarlara daha kolay ulaşabilmek amacıyla projeye fazlaca önem vermektedir. Bu kapsamda özellikle denizyolu ticaretini kontrol altında tutmak amacıyla birçok ülkede limanlar inşa etmiş ya da uzun süreliğine mevcut limanların işletmesini aldı. Ayrıca Çin, bu sayede ihtiyaç duyduğu enerji ve hammadde kaynaklarına da kolaylıkla erişme imkânı sağlayacaktır. Ağırlıklı olarak mal taşımacılığının planlandığı bu proje ile doğu ve batı arasındaki ulaşım daha kolay ve hızlı bir hâle geleceğinden yolcu hareketliliğine de katkı sağlaması beklenmektedir. İpek yolu güzergahında yer alan ülkeler arasındaki geçişlerde yaşanan problemler azaltılacağından dolayı turizmin canlanmasına da katkı yapacağı umulmaktadır.