Yanyalı Fehmi Lokantası
Gastronomi Yeme-İçme İşletmesi Lokanta
(Kadıköy, İstanbul, 1919 - )
Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
-
2020
Balıkçılar, pastaneler, şerbetçiler, baharatçılar, manavlar, şarküteriler, sahaflar ve kitapçılar ile kuşatılmış Kadıköy Çarşısı içinde, özgünlüğünü ve tarihi kimliğini koruyan lokantalardan biridir. Balık Pazarı’na çıkan sokağın başında, Osmanağa Camii’nin sol yanında, çarşı girişinde, üç katlı binada, İstanbul ve Kadıköy’ün köklü lokantalarından biri olma özelliğini sürdürmektedir. Lokanta, 1912-1913 yıllarında Yunanistan’ın Yanya kentinden mübadele ile İstanbul’a göç eden, Sipahioğlu eşrafından Hüseyin Hong’un 1891 doğumlu oğlu Fehmi Efendi (soyadı kanunu ile Sönmezler soyadını aldı) tarafından Kadıköy’de açıldı.
İnşaat işiyle uğraşan ve yemek yapmayı çok seven Fehmi Efendi, önceleri saray aşçılığı yapmış Bolulu Hüseyin Efendi ile tanışınca, yemek yapma tutkusunu işe dönüştürmeye karar verdi. Lokanta açıp işi ehlinden öğrenmek için Bolulu Hüseyin Efendi’yi baş aşçı yaparak, 1919 yılında, Kadıköy’de iskeleye yakın bir yerde Fehmi Lokantası'nı açtı. Bu süreçte lokanta, tencere yemeklerinin beğenilmesi ile birlikte esnaf lokantası olarak ün kazandı ve Fehmi Efendi Sirkeci ve Beyoğlu’nda yeni şubeler açarak ününü devam ettirdi. Fakat süreç içinde Fehmi Efendi, üç lokantayı aynı nitelikte yönetmenin zorluğu karşısında, Sirkeci ve Beyoğlu’ndaki lokantalarını kapatarak Kadıköy’deki lokantasında faaliyetine devam etti.
1942 yılında Fehmi Efendi, Varlık Vergisi ödemek zorunda bırakılması nedeniyle, diğer mülkleri ile birlikte Kadıköy’de Reşit Efendi Sokak’taki ilk lokantasını da satarak vergi borcunu ödedi. Yoğun bir çalışma sonrası işlerini toparlayarak, 1952 yılında Fehmi Efendi’nin Yağlıkçı İsmail Sokak’taki yerine taşıdığı lokanta, günümüze kadar bu yerde faaliyetine devam etmektedir. Lokantanın önceleri Fehmi Lokantası-Yanyalı olan ismi ‘Yanyalı Fehmi Lokantası’ olarak değiştirildi. Fehmi Efendi’nin 1980 yılında vefat etmesi ile Yanyalı Fehmi Lokantası önce çocukları, sonra ise ailenin üçüncü kuşağı olan torunları tarafından günümüzde faaliyetine Kadıköy’deki yerinde bir marka olarak devam etmektedir.
Lokanta, Kadıköy Çarşısı’nın günümüzdeki hareketliliği ve kalabalığına karşılık sakin ve huzurlu bir havaya sahiptir. Yanyalı Fehmi Lokantası, iç mekânda duvarı çini süslemeler ile süslenmiş bir salona, dış mekânda ise içinde alabalıkların yüzdüğü havuzlu bir kış bahçesine sahipti (1952 den beri kiracı olduğu bu bahçeden çıkartılması nedeniyle, 2018 ocak ayında bahçe kapatıldı.) Lokantanın üst katlarında ise özel günlerde kullanılan üç ayrı salon vardır. Lokantanın cephesinde de ahşap iki kapı ve göz alıcı iki vitrin bulunmaktadır. Bu iki vitrinden birinde zengin tatlı çeşitleri ile birlikte, elde açma peynirli, ıspanaklı, pırasalı, çeşitli Yanya börekleri sergilenmektedir. 2007 yılında açılan ikinci dükkânda ki tatlı bölümü, İstanbul’un en iyi 10 tatlıcısından biri olarak tanımlanmaktadır.
Menüde, Osmanlı saray mutfağının unutulmuş örneklerinin ve Rumeli mutfağının seçilmiş yemek çeşnilerinin, Türk mutfağının damak tadının sunulması amaçlanmıştır. Her şeyin en iyisini kullanmayı amaç edinen lokantada yemekler günlük olarak hazırlanmaktadır. Her gün ortalama 130 çeşit yemeğin çıktığı lokantada 10 çeşit çorba, 60, 70 çeşit sıcak yemek, 40 çeşit zeytinyağlı, beş çeşit komposto, 40 çeşit tatlı yapılmaktadır. Uzun ve geniş bir listeye sahip olan lokantanın menüsü günümüz taleplerini karşılamak için pide, kebap, döner ve vejetaryen yemekler ile çeşitlendirilmiştir. Her gün 9.00-22.30 saatleri arasında hizmet veren lokanta, bayramların ilk iki günü hariç her gün hizmete açıktır.
Yanyalı Fehmi Lokantası, sanatçı, politikacı, gazeteci, esnaf, iş insanı, Türk mutfağını deneyimlemek isteyen turistler ve son dönemlerde genç kuşağın da talep gösterdiği, her kesimden müşteri profiline sahiptir. Lokanta, Cumhuriyet döneminde orta sınıfa seslenen esnaf lokantası işlevini günümüzde de sürdürmektedir. Küreselleşme ile birlikte yerelleşme günümüz İstanbul’unda lokantaları çeşitlendirse de Yanyalı Fehmi Lokantası İstanbullular ve turistler için önemini korumakta, temsil ettiği kültürel değer ve lezzetler ile önde gelen esnaf lokantalarından biri olma özeliğini korumaktadır.
Referanslar
Develi, H. 02. 07. 2015). Yanyalı Fehmi Lokantası’nın “Markalaşma Sırrı”, https://www.dunya.com/kose-yazisi/yanyali-fehmi-lokantasinin-markalasma-sirri/24548, (Erişim tarihi: 11. 07. 2020); Erkara, O. (2010). 100 Tarihi Lokanta. İstanbul: Cinius Yayınevi; Gökyıldız, S. (2009). İstanbul’un Esnaf Lokantaları: 40 Mekân. İstanbul: İTO yayını; Kütükçü, T. (2014). Kadıköyün Kitabı-Geçmiş Zamanların Mekanların Hatıraların Rafında. İstanbul: Ötüken Yayınevi; Ünsal, A. (2010). Geçmişten Günümüze İstanbul Lokantaları. A. E. Bilgili (Editör), Sehir ve kültür içinde (s. 385-429). İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü Yayını.
-
2020
Yunanistan Yanya göçmeni olan Fehmi Efendi tarafından “Fehmi Lokantası” adıyla açılmış olan bu lokanta (1919), sonrasında Kadıköy Çarşısı’nın girişindeki şimdiki yerine taşınmış bir esnaf lokantasıdır (1927). Fehmi Sönmezler’in vefatından sonra (1980), çocuklarından Erdoğan ve Engin Sönmezler tarafından işletilmeye başlanan lokantanın adı “Yanyalı Fehmi Lokantası” olarak değiştirildi. Günümüzde üçüncü kuşak işletmecileri konumundaki torunlar Tansel, Can ve Engin Sönmezler tarafından yönetilmektedir. Yan tarafa açılan ve oldukça geniş bir mönü seçeneği sunan tatlıcı, Osmanlı ve geleneksel Türk mutfağında yer alan tatlıları günlük olarak hazırlayarak misafirlerine hizmet vermektedir. Günümüzde uzun yıllar bünyesinde çalıştırdığı personeli ve baba-oğul ilişkisini benimseyen yönetim anlayışıyla ayakta kalan en önemli esnaf lokantalarından biridir.
Her malzemenin en sağlıklısını ve en kalitelisini kullanmaya özen gösteren lokanta, gerek Rumeli mutfağının gerekse Osmanlı mutfağının en seçkin yemekleri sayılan günlük olarak değişen ve 140 adete varan yemek çeşitliliğiyle ünlendi. Bu yemekler içinde bulunan ve her gün farklı olarak hazırlanan 10 çeşit çorba, 65 çeşit ana yemek, 40 çeşit zeytinyağlı, 40 çeşit tatlı ve dört-beş çeşit komposto ile bu alanda İstanbul’da günlük envanterinde en çok çeşide sahip lokanta olma özelliğini elinde tutmaktadır. Gerek yemeklerinin kalitesi gerekse her gün hazırlanan yemeklerin çeşitliliğiyle yerli ve yabancı gastronomi kuruluşları tarafından tavsiye edilmektedir.
Girişinde bulunan tüm yemeklerin yer aldığı teşhir bölümü misafirlerin yiyecekleri yemekleri seçmeleri ve karar verirken lokantanın usta aşçılarından tavsiye almalarını sağlamaktadır. Sipariş verildikten sonra yemeklerin servisi garsonlar tarafından masalara getirilmektedir. Açık ve kapalı oturma alanı olan lokanta, bayramların ilk iki günü hariç her gün 10:30–22:30 saatleri arasında hizmet vermektedir.
Referanslar
Erkara, O. (2010). 100 Tarihi Lokanta. İstanbul: Cinius Yayınları; Karaosmanoglu, D. (2009). Eating The Past: Multiple Spaces, Multiple Times—Performingottomanness' in Istanbul, International Journal of Cultural Studies, 12(4): 339-358; Kütükçü, T. (2014). Geçmiş Zamanların, Mekânların ve Hatırlamaların Rafında: Kadıköy'ün Kitabı. İstanbul: Ötüken Neşriyat; Ünsal, A. (2010). Geçmişten günümüze İstanbul’un Lokantaları. İçinde; Ahmet Emre Bilgili (Editör), Şehir ve Kültür; İstanbul (ss. 387-428). İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını; http://www.fehmilokantasi.com/tr/hakkimizda, (Erişim tarihi: 02.02.2020).