Turist Psikolojisi

Kavram Psikoloji

Turistik etkinlik, insanların kalıcı olarak yaşadıkları yerden başka bir yere kısa süreliğine seyahat etmelerini gerektirir. Turizm etkinliğindeki yer değiştirme ve geçiciliğe, turistin ziyaret ettiği ortamda sınırlı süre içinde turistik deneyime dair hedeflerini gerçekleştirebilme gerilimi eşlik eder. Bu türden bir seyahat, aynı sebeplerle, yalnızca deneyim esnasında değil, etkinliği planlama aşamasında da turistten zihinsel güç ve zaman talep eder. Turistik etkinliğe dair hedef ve motivasyonların karşılanmasında öznel beklentiler kadar, turistlerin ziyaret ettikleri ortamdaki yerel halk, görevliler ve turistlerin kendi aralarındaki etkileşim ve davranış biçimleri de önemli olmaktadır.

Turist sayısını arttırmak isteyen ülke yöneticileri, yerel yönetimler, özel girişimciler, turistik tesis işletmecileri ve yerel esnaf gibi aktörler, turizm mekanlarının niteliklerini planlama ve geliştirme stratejileri yanında, turistlerin psikolojik yönlerini de tanımalıdırlar. Turistleri kişilik özelliklerine göre sınıflandırarak karakteristik gruplar yardımıyla istek, ihtiyaç ve beklentilerini anlamayı amaçlayan yaklaşımlar vardır. Buna göre turistler, örneğin, sakin ve sessiz seyahatçiler, denizaşırı seyahatçiler, tarihsel öğeleri arayan seyahatçiler, eğlendirici bir araç ile seyahat edenler, şimdi seyahat et sonra öde seyahatçiler gibi gruplar altında tanımlanmaktadır. Turizm planlamacıları, seyahat acentaları ve işletmeciler için seyahat edenlerin kişilik yapıları özellikle turizm pazarlaması açısından önemlidir.

Turizm literatüründe turist psikolojisi, ihtiyaçlar, güdüler, ruhsal durumlar, karar verme süreçleri, tercihler, davranışlar, algılar, izlenimler, memnuniyet gibi başlıklar altında ele alınır. Turizmin tanımında önemli yer tutan yer değiştirme güdüsü psikolojik bir etmendir. Tarihte turizm hareketleri Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra yığın hareketi halini almıştır. Sanayi devrimi ile birlikte gün içinde uzun saatler boyunca çalışan insanların boş zaman hakkını elde etmesi, teknolojik gelişmelerle yaşamın hızlanması ve boş zamanın artması insanların yer değiştirme ihtiyacını tetikledi. İletişim teknolojilerinin gelişmesiyle insanlar yeniliklere açık bireylere dönüşerek, farklı yerler ve insanlar görmeye hazır hâle geldiler. Turistik etkinliğin, dinlenme, rahatlama, yenilenme gibi kaçış işlevine dair yönü ile eğlenme, öğrenme, özgerçekleştirme gibi yönelişe dair temel işlevleri psikolojik etmenlerle açıklanmaktadır. Ek olarak, gündelik yaşam ritmini değiştirme, alışkanlıkların geçici olarak değiştirilmesi, farklılıklar ve yenilikler, beklenmeyen ve planlanmayan durumlarda gerilime sebep olabilirken tanımlı ve planlı bir turistik etkinlikte, turist için rahatlatıcı güdülenmeler halini almaktadır.

Seyahat öncesinde karar verme süreçlerinin bir parçası olarak seyahat ve gezi tasarlanır. Söz konusu tasarlamada, amaçlar, hedefler, zaman ve olanaklar gibi parametreler dikkate alınır. Seyahat edilecek tatil yerinin seçiminde, ön imaj olarak isimlendirilen, turistin tatil yerine dair sahip olduğu ön bilgi ve önyargılar etkili olmaktadır. Bu noktada, turistin bilinçli olarak başvurduğu ya da maruz kaldığı medyalar ve ajanslar rol oynamaktadır. Ön imaj, organik imaj ve yaratılan imajın birleşiminden oluşur. Ön imaj, turistik etkinliğin bedensel olarak deneyimlenmesi ile birlikte yerini deneyim esnasındaki imaja ve turistik etkinlik bittikten sonra deneyim sonrası imaj'a (karmaşık imaj) bırakır. Deneyim esnasındaki imajı etkileyen etmenler arasında, ekonomik, toplumsal, mekânsal etkileşimler sayılabilir. Turistik etkinlikte, örneğin, alışveriş deneyiminde, ihtiyaçların etkili ve ekonomik bir biçimde karşılanabilmesi kadar, turisti psikolojik olarak tatmin edecek alışveriş nesneleriyle karşılaşılabilmesi de önemlidir. Ek olarak, seyahat edenin destinasyondaki yerel halkla ve diğer turistlerle olan etkileşimindeki hoşnutluk ve gerilimler memnuniyeti ve imajı etkiler. Öte yandan, destinasyonun mimari çekiciliği, mekânsal uyaranların miktarı ve çeşitliliği, mekanın okunabilirliği gibi fiziksel etmenler tekrar ziyaret etme davranışı üzerinde etkili olmaktadır.

Referanslar

Baloglu, S. ve Brinberg, D. (1997). Affective Images of Tourism Destinations, Journal of Travel Research, 35(4): 11-15; González-Rodríguez, M., Martínez-Torres, R. ve Toral, S. (2016). Post-visit and Pre-visit Tourist Destination Image Through eWOM Sentiment Analysis and Perceived Helpfulness, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 28(11): 2609-2627; Kozak, N. (2006). Turizm Pazarlaması. Ankara: Detay Yayıncılık; Moutinho, L. (1987). Consumer Behaviour in Tourism, European Journal of Marketing, 21(10): 5-44; Pizam, A. and Mansfeld, Y. (1999). Consumer Behavior in Travel and Tourism. Haworth Hospitality Press.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Pearce, P. L. (1982). The Social Psychology of Tourist Behaviour. Oxford: Pergamon Publications.