Evrensel kabul görmüş bir tanımı olmamakla birlikte değişik destinasyonlarda farklı tanımları ve uygulamaları olması nedeniyle çeşitli tanımları yapıldı. Toplum temelli turizm, yerel halkın yerel kaynak, ürün ve değerlerinin farkına vararak gurur duymasını sağlayan, bunların turizmden gelir sağlamak üzere geliştirilmesine yardımcı olan, topluluğun aktif katılımıyla yönetilen, turistlerin ekonomik, çevresel, sosyal ve kültürel açılardan sorumlu olduğu sürdürülebilir turizm türüdür. Toplum temelli turizm, kırsal alanlarda gelişim fırsatları sınırlı, yoksul destinasyonlarda yerel ekonomiyi çeşitlendirmek için, özellikle kadınlar, gençler ve çeşitli bilgi ve beceriye sahip insanlar için yeni iş kolları ve girişimcilik faaliyetleri gibi alternatif fırsatlar sunmaktadır.

Ayrıca, bölgede turizmden elde edilen faydanın yerelleştirilmesi, bölgeden dışarıya göçün azaltılması, yeni iş imkanlarının ortaya çıkması ve sosyo-ekonomik sorunların azaltılmasında yerel halkın katılımını ön koşul olarak kabul etmektedir. Toplum temelli turizm uygulamaları, yerel toplumun ihtiyaçları ile çevrenin korunması arasındaki çatışmaları engelleyecek sürdürülebilir bir çözüm yolu olarak kabul edilmektedir. Yerel ekonomik faydaların dengede tutulması, doğal çevre ve yerel kültürün korunması, topluluğun yaşam kalitesinin arttırılması ile turistler için kaliteli bir deneyim sağlamayı amaçlamaktadır.

1970’li yıllardan sonra kitle turizminin olumsuz etkileri ve toplumsal fayda ve çevreyi korumaya yönelik beklentileri karşılayamaması üzerine sürdürülebilir turizm ve sorumlu turizm kavramları ortaya çıktı. Sürdürülebilir turizm gelişimi kavramı; yeşil turizm, tarım turizmi, ekoturizm, doğa temelli turizm, kültürel miras turizmi, sosyal turizm, sorumlu turizm, yoksul yanlısı turizm, gönüllü turizm, toplum temelli turizm gibi kitle turizmine alternatif turizm çeşitleri ve modellerini gündeme getirdi. Sürdürülebilir turizm gelişimini sağlamaya yönelik bu modeller temelde yoksullukla mücadele, çevrenin korunması, yerel kaynakların doğru kullanımı, yerel ekonominin iyileştirilmesi, kırsal gelişim, demokrasi, iyi yönetişim gibi ilkeleri hedeflemektedir. Toplum temelli turizm modeli temelde bu ilkelere sahip olmakla birlikte topluma sağladığı faydalar açısından diğer sürdürülebilir turizm türlerinden ayrılmaktadır. Örneğin; toplum temelli turizmde daha kapsamlı toplum yararı sağlamak için yerel halkın yönetim ve mülkiyete sahip olması oldukça önemlidir. Ayrıca, herhangi bir sürdürülebilir turizm çeşidinin gerçekleştiği destinasyonlarda turistik ürün ve hizmetlere yerel halkın bireysel olarak sahip olması, geliştirmesi ve yönetmesi ile turizmden elde edilen gelirden bireysel olarak fayda elde edilmektedir. Toplum temelli turizmde ise turizmden elde edilen fayda toplum üyeleri arasında adil bir şekilde paylaşılmaktadır.

Yerel katılım ilk kez Murphy’nin 1985 yılında yazdığı Turizm: Toplumsal Bir Yaklaşım (Tourism: A Community Approach) adlı eseri turizm planlamasında yeni ufuklar açan bir model olarak kabul edilmiştir. Bu eserde; yeni sürdürülebilir, bütünleşik, kapsamlı ve toplum odaklı bir turizm gelişimine olan ihtiyacı gündeme getirdi. Turizm gelişim sürecinde uygulanan toplum/topluluk odaklı ve sürdürülebilir yaklaşımlar topluluk için değil toplum ile beraber planlamayı amaçlayan, aşağıdan yukarı veya tabandan tavana bir eğilim modelini savunmaktadır. İlerleyen yıllarda ise destinasyonlarda turizm gelişiminde toplum temelli yaklaşım sürdürülebilirlik için bir ön koşul olarak görülmeye başlandı.

Toplum temelli turizm programları başlangıçta küçük kırsal toplumlar ve ekoturizm sayesinde doğanın korunması ile ilgili çalışmaları kapsamaktayken, sonrasında konsept bir dizi farklı turizm ürünleri (örneğin; yerel yaşam tarzı, kültür ve folkloru, yerel halkın kullanmış olduğu eşyalar ve giysileri, dans ve müzikleri, gastronomi ve geleneksel el sanatları gibi) ile dünya çapında bir yönetim modeli olarak genişletildi. Dünya çapında tanınması ve önem kazanması ile birlikte toplum temelli turizm dernekleri, ağları ve grupları oluşturuldu. Başarılı organizasyonlardan bazıları şunlardır; Namibya Toplum Temelli Turizm Destekleme Vakfı (1995), Endonezya Ecoturizm Ağı (1995), Kamboçya Toplum Temelli Ecoturizm Birliği (2002), Kırgız Toplum Temelli Turizm Birliği (2003), Tayland Toplum Temelli Turizm Enstitüsü’dür (2006).

Türkiye’de UNDP (United Nations Development Programme/Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı) ve Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı 2007 yılından bu yana sürdürülebilir turizm alanında yerel ekonomik kapasiteyi geliştirmeye yönelik farklı destinasyonlarda çeşitli turizm türlerini geliştirmeye odaklandı. Bu ortaklı çerçevesinde destinasyonların pazarlanması ve turizmin gelişmesi konusunda birçok proje gerçekleştirildi. Bu projeler; Doğu Anadolu Turizm Geliştirme Projesi (DATUR), Doğu Anadolu’da Kültür Turizmi için İttifaklar Ortak Programı, Erzurum, Erzincan ve Kars Kış Turizmi Koridorunun Geliştirilmesi Projesi, Gelecek Turizmde: Sürdürülebilir Turizm Destek Fonu ve Sürdürülebilir Toplum Temelli Turizm Alanında Kapasite Geliştirme Projesi’dir.