Ticaret, Otel, Lokanta ve Hizmet İstatistikleri (1986-1991)

Yayınlar İstatistik

Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
Yazar: Mustafa Said ERZEYBEK (2020) (Madde metni için tıklayınız)
Yazar: Tuğçe ÖZOĞUL BALYALI (2021) (Madde metni için tıklayınız)
1 / 2

1980 - 1994 dönemi araştırmalarında dikkati çeken bir diğer nokta, bu yıllarda araştırmaların ve istatistik derleme çalışmalarının düzenli ve sürekli olarak yapılmaya başlanmasıdır. Gerçekten de bu dönemde Turizm Bakanlığı tarafından derlenen "Konaklama istatistikleri", "Turizm istatistikleri" ve "Çıkış Yapan Yabancılar Anketi" düzenli bir şekilde derlemeye başlandı. Benzer şekilde Devlet İstatistik Enstitüsü'nün "Turizm istatistikleri" de 1991 yılı haricinde sürekli olarak derlenmekte ve yayınlanmaktadır. Süreklilik kazanan diğer araştırmalar arasında "Yat İstatistikleri", "Belediye Belgeli Konaklama istatistikleri" yer almaktadır. İnceleme sırasında ortaya çıkan başka bir bulgu da, son yıllarda yapılan araştırmaların ve derlenen istatistikilerin giderek daha spesifik konularda yoğunlaşmakta olduğudur. Bu, olumlu yönde değerlendirilebilecek bir gelişmedir. Son yıllarda yatçılık, üçüncü yaş, sosyal turizm, katma değer, belediye belgeli tesisler envanteri gibi çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Dünya Turizm Hareketleri, 1977-1972: Bu çalışmada dünya turizm hareketleri ile ilgili bilgiler, Dünya Turizm Örgütü'nün (WTO) 1977- 1982 yıllan arasındaki istatistiklerinden derlenmiş ve çeşitli çalışmalarda bu tür bilgilere ihtiyaç duyanlara yardımcı olunması amaçlanmıştır. Aynı derleme kapsamında, turizm istatistiklerinin yanı sıra bazı sosyo-ekonomik veriler de araştırmaya dahil edilmiş ve bu konuda Birleşmiş Milletler kaynaklarından yararlanılmıştır.

Ticaret, Otel, Lokanta ve Hizmet İstatistikleri, Türkiye'nin ekonomik ve sosyal yapısında meydana gelen değişmeleri izlemek amacıyla yürütülen cari istatistik çalışmalarından biri olan ve uygulamasına Mayıs 1982 tarihinde başlanılan bu istatistik, Devlet istatistik Enstitüsü tarafından hazırlanmaktadır. Söz konusu İstatistikler, "Yıllık imalat Sanayi Anketi" paralelinde aynı dönemde yapılmaktadır. Bu anketlerde, 199 1 yılına kadar olan dönemde; 1985 Genel Sanayi ve işyerleri Sayımı’nın ikinci aşamasında anket kapsamına alınan işyerlerinden, ticaret sektöründe yıllık gayri safi hasılası en az 500 000 000 TL, hizmet sektöründe 100 000 000 TL, otel ve diğer konaklama tesislerinde yatak sayısı en az 76, lokanta, kahvehane ve pastanelerde masa sayısı en az 5 1 olan işyerleri tam sayım ile, bu kıstasların altında kalan işyerleri ise örnekleme yöntemi ile kapsama alınmıştır. Ayrıca, her yıl yeni kurulan ve kuruluşta sermayesi 100 000 000 TL ve daha fazla olan ticaret ve hizmet şirketleri ile Turizm Bakanlığı'nca turizm işletme belgesi verilmiş olan konaklama tesisleri tam sayım ile kapsama alınmaktadır. Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından hazırlanan bu İstatistikler, 198 1- 1984 yıllan arasında "Yıllık Ticaret ve Hizmet istatistikleri"; 1986 yılından itibaren de otel ve lokanta işletmeleri de eklenerek kapsamı genişletilen "Ticaret, Otel ve Hizmet istatistikleri" adı altında yayımlanmaktadır. Söz konusu istatistikler genel olarak, iktisadi faaliyet kollarına, işyeri büyüklüklerine, işyeri sayılarına, ücretlerine sistemlerine, çalışanlar ortalamalarına, ücretle çalışanlara yapılan ödemelere, girdi-çıktılara ve elde edilen katma değere ilişkin verileri içermektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Kültür ve Turizm Bakanlığı (1984), Dünya Turizm Hareketleri 1977·1982. Ankara: Turizm Planlama ve Yatırımlar Dairesi Başkanlığı, Yayın No: 1984/6; https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2634.pdf, (Erişim tarihi: 16. 11. 2020).

2 / 2

1986-1991 yılları arasında düzenlenen yıllık ticaret, otel-lokanta ve hizmet işyeri anketlerinin amacı, ticaret ve hizmet sektörlerinde çalışanların sayısı ve istihdam durumu, ücretle çalışanlara yapılan ödemeler, girdi, çıktı, katma değer vb. niteliklerin sektörlere göre belirlenmesidir. Söz konusu istatistikler ‘toptan ve perakende ticaret, oteller ve lokantalar, mali kuruluşlar ve sigortalar ve toplum hizmetleri, sosyal ve kişisel hizmetler olmak üzere uluslararası iktisadi faaliyet kolları seviyesinde tahmin edilmeye çalışılmıştır.

Devlet İstatistik Enstitüsü’nde girdi-çıktı tablolarının hazırlandığı sayım yıllarında ticaret ve hizmetler kesimi ile ilgili anket çalışmaları yapılmış olmasına rağmen, hizmet istatistikleri ile ilgili olarak ilk çalışma 1982 yılında başladı. Ticaret ve hizmet sektörlerine ilişkin yıllık olarak derlenen bilgiler 1981-1984 yılları arasında Yıllık Ticaret ve Hizmet İstatistikleri, 1986 yılından itibaren de otel-lokanta sektörü bilgileri ilave edilerek 1986-1991 yılları arasında Ticaret, Otel-Lokanta ve Hizmet İstatistikleri yayını ile kullanıcıların hizmetine sunuldu.

Çalışmada Ticaret, hizmet, otel, lokanta, kahvehane ve pastane sektörlerinde 1985 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı ikinci aşama kapsamına giren işyerleri seçildi ve 17 il merkezi kapsama alındı. Anketin uygulandığı iller; Trabzon, Samsun, Muğla, Malatya, Konya, Aydın, Kayseri, Diyarbakır, İzmir, İstanbul, Gaziantep, Bursa, Antalya, Erzurum, Eskişehir, Adana ve Ankara’dır.

Ticaret sektöründe yıllık gayrisafi hasılası 25 milyon ve daha az olan işyerleri İstanbul hariç yüzde 3 (İstanbul yüzde 1,5); yıllık gayrisafi hasılası 25000001 - 50000000 arasında olan işyerleri, İstanbul hariç 1/30 (İstanbul 1/60); yıllık gayrisafi hasılası 50000001 - 100000000 arasında olan işyerleri İstanbul hariç 1/20 (İstanbul 1/40), yıllık gayrisafi hasılası 100000001 - 200000000 arasında olan işyerleri İstanbul hariç 1/15 (İstanbul 1/30), yıllık gayrisafi hasılası 200000001 - 500000000 arasında olan işyerleri İstanbul hariç 1/10 (İstanbul 1/20) oranında örneklemeye tabi tutuldu. İstanbul’da yıllık gayrisafi hasılası 500000001 ve daha fazla olan işyerleri 1/2 oranıyla örnekleme kapsamına alındı. Hizmet sektöründe yıllık gayrisafi hasılası 25000000 ve daha az olan işyerleri yüzde dört oranıyla örneklemeye tabi tutuldu. Yıllık gayrisafi hasılası 25000001 - 100000000 arasında olan işyerleri 1/5 oranıyla örnekleme dahil edildi. Otel ve diğer konaklama tesislerinde 75 ve daha az yatak sayısına sahip işyerlerinin yüzde 5’i örneklem olarak seçildi. Lokanta, kahvehane ve pastanelerde 50 ve daha az masaya sahip işyerlerinin yüzde 4’ü örnekleme kapsamına alındı.

1986-1991 yılları arasında her yıl için ticaret sektörüne yönelik istihdam ve gayrisafi satış tutarları ile satışlar, stoklar, satış fiyatları, personel ücretleri, personel ihtiyaçları ve yatırımlar gibi genel ekonomik durumlara ilişkin göstergeler belirlendi. Hizmet sektörüne yönelik istihdam ve gayrisafi satış tutarları ile hizmet satışları, hizmet satış fiyatları, personel ücretleri, personel ihtiyacı ve yatırımlar gibi genel ekonomik durumlara ilişkin göstergeler tespit edildi. Son olarak otel ve lokanta sektörüne yönelik istihdam ve gayrisafi satış tutarları ile satış ve hasılat, satış ve hizmet fiyatları, personel ücretleri, personel ihtiyaçları ve yatırımlar gibi genel ekonomik durumlara ilişkin göstergeler ortaya konuldu.

Yararlanılan Kaynaklar

Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). Ticaret, Otel, Lokanta ve Hizmet İstatistikleri 1986-1987, https://kutuphane.tuik.gov.tr/yordambt/yordam.php (Erişim tarihi: 08. 03. 2021); Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1992). Ticaret, Otel, Lokanta ve Hizmet İstatistikleri 1988, https://kutuphane.tuik.gov.tr/yordambt/yordam.php (Erişim tarihi: 08. 03. 2021); Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1992). Ticaret, Otel, Lokanta ve Hizmet İstatistikleri 1989, https://kutuphane.tuik.gov.tr/yordambt/yordam.php (Erişim tarihi: 08. 03. 2021); Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1993). Ticaret, Otel, Lokanta ve Hizmet İstatistikleri 1990, https://kutuphane.tuik.gov.tr/yordambt/yordam.php (Erişim tarihi: 08. 03. 2021); Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1994). Ticaret, Otel, Lokanta ve Hizmet İstatistikleri 1991, https://kutuphane.tuik.gov.tr/yordambt/yordam.php (Erişim tarihi: 08. 03. 2021)