TAV Havalimanı İşletmeciliği
Terminal, Havalimanı ve Liman Havalimanı Havayolu İşletmeciliği Havalimanı Yer Hizmet Sağlayıcısı
(İstanbul, 1997 – )
-
2019
Havayollarında devlet sahipliğinin yavaş yavaş ortadan kalkması ve gerek ulusal gerekse uluslararası düzenlemelerin kaldırılması ile ortaya çıkan liberalleşme ve özelleştirmenin etkisiyle havalimanlarının da özelleştirilmesi gündeme geldi. 1990’lı yıllarda başlayan özelleştirme furyası havalimanlarında da uygulanmaya başlandı. İkinci havalimanı özelleştirmesi olan Atatürk Hava Limanı Yeni Dış Hatlar Terminal Binası ve Katlı Otoparkı Mütemmimleri projesinin yapımı 17. 02. 1998 yılında başladı ve tesis 10 .01. 2000 yılında hizmete girdi. Proje Tepe Akfen Vie (TAV) ortaklığınca üç yıl, sekiz ay, 20 gün işletim süresi ile üstlenildi TAV Yatırım Yapım ve İşletme A.Ş. tarafından gerçekleştirildi. Akfen ve Tepe gruplarının inşaat, Vie’nin havaalanı işletme deneyimi ile kurulan ortaklıktaki sermaye payının yüzde 5’i Vie’ye; yüzde 95’i eşit paylarla Tepe ve Akfen gruplarına aittir. Vie’nin payı önce yüzde l,4’e indi ve kiralama döneminde ortaklıktan ayrılmıştır. Projede, 02. 07. 2005 yılında devir aşamasına gelindi. Bu aşamada yapılan yeni bir ihale ile imtiyaz kapsamı genişletilerek tesis 15 yıl, altı ay süreyle işletilmek üzere tekrar TAV ortak girişimine kiralandı. Buna göre TAV: Tepe-Akfen-Ventures, Atatürk Havalimanı Dış Hatlar, İç Hatlar ve Genel Havacılık terminalleri ile otoparkları 2020 yılının sonuna kadar işletme hakkını elde etti. 2006 yılında inşaat ve havalimanı işletmeciliği kısmı ayrılarak işletmecilik kısmı TAV Havalimanları Holding bünyesine dahil edildi. 2007 yılının Şubat ayında TAVHL koduyla Borsa İstanbul’da halka arz edilen şirketin (yüzde 44,33); çoğunluk hissesi 2012 yılında (yüzde 46,12) Aéroports de Paris Grubu’na geçmiş (ADP Group) olup, yüzde 5,06 hissesi kurucularından olan Tepe İnşaat firmasında, yüzde 1,29’u Sera Yapı firmasında ve 3,20’si diğer ortaklardadır. Türkiye’de İstanbul Atatürk, Ankara Esenboğa, İzmir Adnan Menderes, Antalya (yüzde 50 hisse), Milas-Bodrum havalimanlarının terminallerini, Gazipaşa-Alanya Havalimanı’nın işletilmesini yürütmektedir. TAV yurtdışında ise Gürcistan’ın Tiflis (yüzde 80 hisse) ve Batum (yüzde 76 hisse), Tunus’un Monastır (yüzde 67 hisse) ve Enfidha-Hammamet (yüzde 67 hisse), Makedonya’nın Üsküp ile Ohrid, Suudi Arabistan’ın Medine (yüzde 33 hisse) ve Hırvatistan’ın Zagreb (yüzde 15 hisse), Havalimanı’nda faaliyet göstermektedir. Türkiye ve dünyada havalimanı işletmeciliğinin öncü ismi TAV Havalimanları, ATÜ Duty Free (yüzde 50 hisse), BTA Grup, TAV İşletme Hizmetleri, TAV Teknoloji, TAV Özel Güvenlik, TAV Akademi, HAVAŞ, HAVAŞ Letonya, TGS Yer Hizmetleri (yüzde 50 hisse) ve HAVAŞ Suudi Arabistan (yüzde 67 hisse) gibi iştirakleri ve bağlı ortaklıkları bulunmaktadır. Bütüncül olarak bakıldığında havalimanı ve terminal işletmeciliğinin yanında; gümrüksüz satış, yiyecek-içecek hizmetleri, yer hizmetleri, bilgi işlem, güvenlik ve yolcu salonu hizmetleri gibi havalimanı operasyonunun diğer alanlarında da faaliyet göstererek uluslararası platformda sektörün gelişmesine de katkı sağlamaktadır.
Referanslar
Güner, S. (2018). Türkiye’de Havalimanı İşletmeciliğinin Kısa Tarihçesi ve Havalimanları Üzerine İnceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Kaya, E., Gerede, E., Başar, M., Kuyucak, F. ve Sürmeli, A. (2007). Havaalanlarında Yap İşlet Devret Uygulamaları, Amme İdaresi Dergisi, 40(2): 99–129; Kuyucak Şengür, F. (2017). Havaalanı İşletmeciliğinde Yeni Eğilimler: Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(4): 751-766.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
TAV Havalimanları (2018). 2018 Faaliyet Raporu. İstanbul: TAV Havalimanları Holding A.Ş.