Tarihi Asansör

Doğal ve Kültürel Miras Anıt

Bir turizm kenti olan İzmir’in 30 tane ilçesi bulunmaktadır. En önemlilerinden biri merkez ilçe konumundaki Konak ilçesidir. Konakta XIX. ve XX. yüzyıla ait birçok tarihi yapı bulunmaktadır. Bunlardan ilk akla geleni ise İzmir’ in en güzel kuşbakışı görüntüsünün izlenebildiği yerlerden biri olan Tarihi Asansördür. Bulunduğu semte de ismini veren Asansör, İzmir’in turistik markalarından biridir. Tarihi Asansör, Mithat Paşa ve Şehit Nihat Bey caddelerini birbirine bağlayan, İzmir’in en önemli tarihi yapılarından biridir. Tarihi Asansör, evini hastane yapımı için bağışlayan, İl İdare Meclisi Üyesi, Bayraklı Mağazaları’ nın sahibi Musevi Nesim Levi tarafından 1907 yılında taş ocaklarının olduğu alana inşa edilmiştir. Nesim Levi Asansörü, Mithat Paşa ve Şehit Nihat Bey Caddesi arasındaki 155 basamaklı merdiveni, günün teknolojilerini kullanarak, çıkmakta zorluk çeken kişiler için iki aks arasındaki ulaşımı kolaylaştırmak maksadı ile inşa ettirmiştir. Semtin aşağı ve yukarı bölümlerini birbirine bağlar. Bu caddeler arasında bulunan merdivene halk arasında Karataş Merdiveni de denilmektedir. Merdiven, basamakların başladığı noktada oturan Devidas Ailesinin adıyla da anılmaktadır. Devidas Merdiveni olarak anılmasının nedeni ise Devidas’ ın merdivenlerden düşmesi ve Nesim Levi’ nin bu olaydan sonra böyle bir girişimde bulunmuş olmasıdır. İlk tasarımı, zamanın teknolojisi kullanılarak su gücüyle çalışacak şekilde düşünülmüştür. Dikdörtgen planlı olarak tasarlanmış üst kısmı altından daha dar yapılmıştır. Dört kademeden oluşan kulenin en alt bölümü taştır. Yukarı kısımlar ise tuğladan yapılmıştır. Tuğla malzemeler Marsilya’dan özel olarak getirtilmiştir. En üst bölüm dışında her tuğlalı bölüm silmelerden oluşmaktadır. Taş kısmın alt bölümünde, Asansör, 1907 yılında Nesim Levi tarafından yapılmıştır yazan Fransızca ve İbranice kitabe bulunmaktadır. İkinci ve üçüncü bölümde giriş cephesine bakan, her biri iki sıra halinde dikdörtgen şeklinde ve üstü üçgen saçaklı toplam dörder pencere, üst kısımda ise sadece iki pencere yer almaktadır. Girişinde iki adet asansör, batı tarafında personel soyunma odası, doğu tarafında eskiden su pompası ile çalışan makina dairesi bulunmaktadır. Soldaki mekanizma su buharı ile sağdaki ise elektrik enerjisi ile çalışır. Mithat Paşa Caddesi'nin girişinde hidrolik kazan, Halil Rıfat Paşa Caddesi çıkışında makine dairesi bulunur. Kulenin pencerelerinden körfez ve kent panoraması izlenebilmektedir. Asansör, Türkiye’deki tek dünyadaki sayılı örneklerden biridir.

Referanslar

Kocabal, Y. Z., Candaş, A., Kayaoğlu, E., ve İmrak, C. E. (2012). 19. Yüzyil Hidrolik Asansör Teknolojisi Tarihi Asansör, İzmir Asansör Sempozyumu ve Sergisi (ss. 49-55), 4-5-6 Ekim, İzmir; Kültür ve Turizm Bakanlığı (2019). İzmir. http://www.izmirkulturturizm.gov.tr/7559/, (Erişim tarihi: 7.10.2019).