Taksim Belediye Gazinosu
Eğlence İşletmesi Gazino
(Taksim, İstanbul, 1939 - 1967)
Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
-
2019
1870 yılında İngiliz usulü bir bahçe, bahçenin içinde bir gazino ve uç kısmında Belle-Vue kahvesi olan mekân, 1939 yılında mimar Rüknettin Güney tarafından, İstanbul Avrupa yakasında Taksim Gezi alanının Harbiye yönünde yer alan bir bina olarak yeniden inşa edildi. 1939 yılında Cumhuriyet Bayramı’nda Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından sembolik açılışı yapılan eğlence mekânı, 02. 05. 1940 tarihinde halka açıldı. Binada, açık ve kapalı alanlara sahip bir büyük salon, orkestra sahnesi, bir dans pisti ve pisti üç yandan çevreleyen yüksekçe yemek bölümü bulunmaktaydı. Yaklaşık 400 bine mal olan binanın işgal ettiği alan 2.250 metrekare, inşaat hacmi ise 30 bin metreküptü. 1950 yılında Türkiye Turizm Kurumu tarafından hazırlanan ankette; mekânın yapımı, mutfak ve servis koşulları açısından lüks, fiyatları bakımından pahalı bulunduğu görüldü. Mekân, her akşam ayrı bir programın düzenlendiği bir pavyon, Boğaziçi’ne bakan bir bahçe ve terastan oluşan açık alanları ile faaliyet vermekteydi. Dört sütun üzerinde bulunan geniş kubbesi ve meşe kaplama salon duvarlarından meydana gelen büyük salonun yanı sıra yazlık salon, terasa açılan merdivenler ile bahçeye bağlanmaktaydı. Bodrum katında yer alan pavyon, kulüp olarak işletilirken, daha çok caz sanatçıları bu sahneyi kullanmaktaydı.
Gazinonun ilk yöneticisi Romen Yorgolesku (Jorgulescu) idi. “İstanbul’un en büyük lokali” olarak tanıtılan bu gazinoda; her akşam saat 20.00’den 24.00’e kadar konser ve dans müzikleri ile hizmet verilir, pazar günleri ise 16.30’da tam kadro sunulan danslı matineler yapılırdı. 1956 yılında gazetelerde yayınlanan Taksim Belediye Gazinosu'nun levhasındaki belediye kelimesinin kaldırılacağına dair çıkan haberden sonra kimi yerde yalnızca Taksim Gazinosu adı kullanılageldi. 1960’larda Emin Yeyman ve Fahrettin Aslan’ın ortaklığına geçen gazino, bir dönem Muhiddin Öztuna tarafından işletildi. 1965 yılında yıkılan binanın ardından aynı isimle Taksim Gezi’nin Cumhuriyet Caddesi yönünde faaliyet gösteren işletme, bu yıllardan sonra daha çok şirket toplantısı, dernek balosu, defileler, kongre ve düğün mekânı olarak kullanıldı. 1968 yılında yıkılan ilk binanın yerine yapılan Sheraton Otel, günümüzde Ceylan Intercontinental Otel olarak hizmet vermektedir. 1950’li yıllarda Taksim Gazinosu’nda günlük program; hafif müzik eşliğinde mevcut yemek salonunda 22.15 civarında başlayan müziği müteakiben dans müzikleri eşliğinde dansöz, modern dans gösterileri ve gece 00.30’dan itibaren pavyon olarak belirtilen bir diğer mekânda Matis orkestrası ve şantöz eşliğinde müzikli eğlence ile devam ederdi. Bu gazinoda sahne aldığı bilinen sanatçılar arasında Büyük Caz Orkestrası ile Sevim ve Sevinç Tevs kardeşler, tango aranjmanları ile Celâl İnce ve Şecahattin Tanyerli, Cemal Reşit Rey idaresinde Şehir Orkestrası, piyanist Ayşegül Sarıca, İlham Gencer, Ruhi Su, Orhan Boran, Behiye Aksoy, Hamiyet Yüceses ve Zeki Müren gibi isimler vardı. Dönemin caz müziğinin ve dansın temsili açısından İstanbul eğlence hayatında önemli bir yeri olan bu mekânda, Romanyalı artist Maria Tanase ile Safiye Ayla, Mualla Mukadder, Müzeyyen Senar gibi ünlü Türk şarkıcılar sahne alırken, Avrupa klasik müzik örneklerinin seslendirildiği gazino programında aynı zamanda Münir Nurettin Selçuk’un İstanbul Belediye Konservatuvarı Türk Müziği İcra Heyeti korosunda şef olduğu dönemde konserler verdiği görülmekteydi.
Referanslar
Beken, M. N. (1998). Musicians, Audience and Power: The Changing Aesthetics in the Music at the Maksim Gazino of İstanbul (Yayımlanmamış doktora tezi). Baltimore: Maryland Üniversitesi Müzik Bölümü; Gazinolar. (1994). İçinde; N. Akbayar (Editör) Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 3 (ss. 379-380). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı; Sakaoğlu, N. ve Akbayar, N. (1999). Binbir Gün Birbir Gece Osmanlı’dan Günümüze İstanbul’da Eğlence Yaşamı. İstanbul: DenizBank.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Yapar, S. (2018). Modernleşme Projesinin Mekânı: Taksim Belediye Gazinosu (1939-1967). İstanbul: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık.
-
2020
Taksim Belediye Gazinosu, İstanbul Belediyesi tarafından 1939 yılında inşa ettirildi. 29 Ekim 1939 yılında burada yapılan Cumhuriyet Balosu ile açılışı gerçekleştirildi ancak çeşitli sebeplerden dolayı 4 Ağustos 1940 yılında halkın hizmetine açılabildi. Gazinonun tasarımı, İstanbul’un modernleşme sürecinde birçok projede yer alan Mimar Rüknettin Güney tarafından yapıldı. Mimari bakımdan döneminin en modern yapılarından biri olarak görüldü ve belediye tarafından lüks ve turistik olarak sınıflandırıldı. Döneminde hem yabancı turistlere hem de kentin elit tabakasına hitap etti. Bir süre faaliyetlerine devam eden gazino, 1967 yılında yıktırıldı; yerine Sheraton Oteli yaptırıldı. Günümüzde aynı yerde Intercontinental Oteli bulunmaktadır. Taksim Belediye Gazinosu döneminin önemli mekânları arasında gösterilmektedir. Resmi ve özel kurumların çeşitli toplantıları ve kutlamaları burada gerçekleştirilmekteydi. Gazino faaliyetlerinin yanı sıra defileler, geceler, balolar, çay partileri ve konserler gibi çeşitli etkinlikler de burada düzenlendi. Kalifiye servis ve mutfak personelinin yetiştirilmesi için hizmet sektörünün ilk eğitimlerinden biri olan “Garson Yetiştirme ve Ehliyetlendirme Kursu” burada yapıldı. Eğitim sırasında gerekli olan araç ve gereçler gazino tarafından tedarik edildi. İlk kurs dört ay sürecek şekilde 1947 yılında başladı. Bu süreçte adaylara teorik ve pratik eğitimler verildi. Kursa katılan adaylara sofra ve salon düzeni, servisin incelikleri, sofraların nasıl hazırlanacağı, müşterilerden nezaketli bir şekilde nasıl sipariş alınacağı, içki çeşitleri, çeşitli kokteyllerin hazırlanması, et, tavuk ve balıkların tranş edilmesi gibi konularda eğitimler verildi. İlk kursun sonunda beş garson ve otuz komi eğitimlerini başarı ile tamamlayarak mesleki yeterlilik belgelerini almaya hak kazandı. Burada verilen eğitimler kursa katılamayan kişilerin de yaralanabilmesi için “Sofra ve Salon Bilgileri” adında bir kitap olarak basıldı. Böylelikle daha çok kişinin mesleki açıdan bilgilendirilmesi ve sektörün daha iyi yerlere gelmesi amaçlandı.
Referanslar
http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/1217/001580095010.pdf?sequence=3, (Erişim tarihi: 16.01.2020); http://www.mimarizm.com/makale/turk-mimari-turk-muhendisi-ve-turk-iscisinin-urunu_114102, (Erişim tarihi: 16.01.2020); Özkul, C. (2016). Cumhuriyet Dönemi İstanbul mimarlığında Rüknettin Güney (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü; TMMOB Peyzaj Mimarları Odası İstanbul Şubesi. (2012). Taksim Meydan Düzenlemesi, http://www.peyzajmimoda.org.tr/resimler/ekler/2ed1e6976d7f22d_ek.pdf, (Erişim tarihi: 15.01.2020); Yapar, S. (2014). Modernleşme Projesinin Mekânı: Taksim Belediye Gazinosu (1939-1967) (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Yapar, S. (2014). Modernleşme Projesinin Mekânı: Taksim Belediye Gazinosu (1939-1967) (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.