-
2021
Yunanca; θεραπεία / therapeía kelimesinden gelen Tarabya, XIX. yüzyılın başlarına kadar Rum zengin azınlığın yaşadığı bir bölge olarak bilinmektedir. XIX. yüzyıl ile birlikte, Tarabya’da, Avrupalılar (Alman, Fransız ve İngiliz) ikamet etmeye başladılar. Bölgeye öncelikli olarak yabancı sefaretlerin yazlık konutları inşa edilmiştir. Summer Palas ve Tokatlıyan otelleri ise bölgede faaliyet gösteren ilk oteller olarak bilinmektedir. XIX. yüzyılın sonuna gelindiğinde, en popüler oteller kabul edilen; Pera Palas, Hotel d’Anglaterre, Grand Hotel Français / Büyük Français Oteli, Hotel de Rome, Bristol, Koeker, Londra ve Tokatlıyan arasında Summer Palace da yerini almaya başladı.
İstanbul Tarabya Koruluğuna XVIII. yüzyıl sonu itibariyle elçiliklerin yazlık sarayları / konutları inşa edilmeye başlandı. Bölgeye inşa edilen ilk yazlık konut, Sümer Palas Otel’den ölçek olarak daha küçük olan Hotel Petala’dır. Petala’dan sonra Tarabya’nın ikinci yabancı uyruklu oteli ise Summer Palace Hotel / Sümer Palas Otel’dir. Neo Klasik üslupta cephe ve barok üslupta bahçe düzenlemesi ile Sümer Palas Oteli ya da önceki adıyla Summer Palace Hotel, Tarabya Koruluğunda yer alan XIX. yüzyıl Batılılaşma dönemi mimari yapılar içerisinde önemli bir yere sahiptir.
Tarabya Summer Palace Oteli, Tarabya koruluğunda yer alan Alman Büyükelçiliği binalarının yakınında Belçikalı bir şirket olan ve Orient Ekspres seferlerinin de düzenlenmesini üstlenen Wagons-Lits’in Uluslararası Oteller Şirketi tarafından 1890 yılında inşasına başlandı. Kesintisiz bir tren yolculuğu seçeneği sunan Orient Ekspres, mühendis Pullman tarafından tasarlanmıştır. Bu projeye göre; yataklı vagonlar ile kesintisiz bir Avrupa-Ortadoğu tren yolculuğu planlanmıştır. Belçika menşeli Wagon-Lits Demiryolu Şirketi’nin Türkiye’den de geçen bu demiryolu güzergahı ve İstanbul’da konaklama sunması, Türkiye’de modern manada ilk turizm tren seferlerinin de başlangıcı kabul edilir. Pasaport taşımadan, şirketin kendilerine verdiği özel bir belge ile seyahat eden yolcuların İstanbul’daki konaklama adresleri olan otellerden ilki, şirketin yazlık oteli olan ve mayıs-ekim ayları arasında hizmet veren Sümer Palas Oteli’dir. Daha sonra şirket, 1895 tarihinde ikinci bir otel olan ve kasım-nisan ayları arasında hizmet veren kışlık Beyoğlu Pera Palas’ı açmıştır. İstanbul’a kadar gelen Doğu Ekspresi yolcularının bir kısmı Bağdat Ekspresi ile Ortadoğu’ya gitmeyi tercih ederken, bir kısmı ise gemiler ile yurtlarına dönmeyi tercih etmişlerdir.
Sümer Palas Oteli’nin açılışı 1894’te gerçekleştirildi. Dönemin İstanbul’unda ilk elektrikle aydınlatılan binalardan biri olan otelde; 110 konaklama odasının yanı sıra balo ve şölen salonları, tenis kortları ve büyük bir seyir terası da bulunmaktaydı. Otel, Avrupalı Orient Ekspres yolcularına hizmet vermesinin yanı sıra İstanbul halkına da hizmet verdi.
Birinci Dünya Savaşı yıllarında önemini ve ziyaretçilerini kaybeden otel daha sonra Tokatlıyan otellerinin sahibi Mıgırdaç Tokatlıyan tarafından satın alındı ve adı Sümer Palas Oteli olarak değiştirildi. 1918-20 tarihleri arasında yangın geçiren otel, onarıldı ve tekrar hizmete sunuldu. Dönemin Tokatlıyan Oteli ile büyük bir rekabet içerisinde olan otel, 1950 senesinde yıkılmış ve yerine Sümer Sitesi yapıldı.
Otelin, birçok önemli olay ve davete ev sahipliği yaptığı bilinmektedir. Osmanlı döneminde gerçekleştirilen çok önemli tenis turnuvalarından biri olan Challenge Cup Turnuvası, Sümer Palas Oteli kortlarında gerçekleştirildi. Otel, dönemin birçok önemli davetine de ev sahipliği yaptı. Özellikle başkentte yer alan yabancılar için verilen davetler bu noktada önemli bir yer tutmaktadır. Bu önemli davetler arasında, dönemin İngiliz İşgal Kuvvetleri Komutanı Sir Charles Harrington’un veda partisi de yer almaktadır.
Referanslar
Erdem, Ü. B. ve Hanilçe, M. (2019). Mıgırdıç Tokatlıyan, Tokatlıyan Otelleri, Gazinosu ve Lokantası -Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi Belgelerine Göre, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1): 1367-1390; Güzel, A. (2020). XIX. Yüzyılda Sultanın Mülkünde Piyano (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir: Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü; http://www.arpaboyuyol.com/istanbul-demiryolu-muzesi-ve-sark-ekspresi/, (Erişim tarihi: 14. 04. 2021); http://www.levantineheritage.com/therap.htm, (Erişim tarihi: 14. 04. 2021); https://alpejderkantoglu.wordpress.com/tag/sumer-palas/, (Erişim tarihi: 14. 04. 2021); https://www.fahriikiler.com/osmanlida-tenis-challange-cup/, (Erişim tarihi: 14. 04. 2021); https://www.hippostcard.com/listing/turkey-constantinople-therapia-tarabya-summer-palace-hotel-1913-stamps/11848586, (Erişim tarihi: 14. 04. 2021); https://www.milliyeom.tr/cadde/bogazici-nin-ilk-otelleri-1686922, (Erişim tarihi: 14. 04. 2021); SALT Araştırma-Tahsin İspiroğlu Koleksiyonu, Fotoğraf Arşivi, (Erişim tarihi: 14. 04. 2021); Üsdiken, B. (1992). Beyoğlu’nun Eski ve Ünlü Otelleri-IV Tokatlıyan Oteli, Tarih ve Toplum, 17(98): 24-28.