Soteleme
Gastronomi Kavram
-
2019
Fransızca sauté olarak bilinen kavram İngilizce'de jump kelimesine karşılık gelerek, şeflerin herhangi bir ekipman kullanmadan, kızgın ateş üzerindeki tava içerisinde yer alan yiyecekleri öne arkaya olacak şekilde savurmasından dolayı sıçramak, zıplatmak anlamında kullanılmaktadır. Bu teknikle pişirilen yemekler a’la minute dakikalık veya five minute dishes şeklinde adlandırılmaktadır.
Tavada kızartma ya da sote olarak bilinen bu yöntem modern restoranlarda genel olarak Fransız mutfağıyla özdeşleştirilmiştir. Ancak diğer ulusların mutfaklarında da etleri mühürlemek, balık filetosu pişirmek, sebzeleri glaze etmek veya kabuklu deniz ürünlerini hızlı bir şekilde pişirmek amacıyla bu yöntem kullanılmaktadır. Wok adı verilen tavalarda sürekli karıştırmak suretiyle gerçekleştirilen ve stir-frying olarak bilinen teknik ile soteleme tekniği birbirine oldukça benzer iki yöntemdir. Her iki teknikte de yiyecekler, ince şeritler ya da parçalar halinde doğranıp, az yağ konulmuş tava içerisinde hızlı bir şekilde pişirilirler. Genel olarak av hayvanları ve kümes hayvanları gibi hassas ve kolay pişen etler için kullanılan bir yöntemdir. Buna ek olarak kabuklu deniz hayvanları da soteleme yöntemi için oldukça uygun yiyeceklerdir.
Soteleme işleminin başarılı bir şekilde yapılabilmesi için kullanılan yağın özelliği oldukça önem arz etmektedir. Soteleme işlemi yapılırken, sote yapılacak yiyeceğin ısı isteğine göre, kullanılan yağ çeşidi de değişiklik göstermektedir. Örneğin yüksek ısıda pişen etler sotelenirken kullanılan yağın dumanlanma noktasının yüksek olması gerekmektedir. Sebzeler gibi orta ateşte pişirilebilecek yiyecekleri pişirirken ise lezzet vermek amacıyla dumanlanma noktası sıvı yağlara göre nispeten düşük olan tereyağı tercih edilebilir. Deniz ürünlerini pişirirken ise isteğe göre yarı yarıya olacak şekilde tereyağı ve sıvı yağ birlikte kullanılabilir. Soteleme yapılırken eğer tarifte özellikle belirtilmiş bir yağ yok ise; kolza tohumu yağı, diğer bir deyişle kanola yağı, mısır yağı, zeytinyağı ve yer fıstığı yağı gibi yağlar kullanılabilir.
Soteleme yöntemiyle pişirilen ve dünya genelinde oldukça yaygın olarak kullanılan tariflerden en çok bilinenleri; sauté meunière, fishsole meunière, trout meunière ya da sand dabs meunière’dir. Bu yöntemde ince şekilde fileto haline getirilmiş balık, unla kaplandıktan sonra, içerisine az miktarda sıvı yağ ya da tereyağı konulmuş tava içerisinde sotelenmektedir. Soteleme işlemi yapılırken balığın içerisinin yumuşak kalması ve dış yüzeyinin kurutulmaması önem taşımaktadır. Soteleme işlemiyle hafif altınımsı renk alan balığa, tuz, karabiber, limon ve maydanoz ilave edilmektedir. Benzer şekilde ince fileto haline getirilmiş et parçalarıyla hazırlanan süt danadan elde edilen pirzola da bu yöntem kullanılarak pişirilen popüler tariflerden biridir. Bu yöntemle pişirilen etler, balık tarifine benzer şekilde yapılırken, ek olarak tarife beyaz şarap, Marsala şarabı ya da klasik İtalyan şarapları da dahil edilebilir. Beef stroganoff olarak bilinen ve oldukça popüler bir et yemeği olan tarifte de ince dilimler halinde kesilmiş kontrfile eti, krema ve mantarla lezzetlendirilip, soteleme yöntemiyle pişirilmektedir.
Soteleme için kullanılan kabın seçiminde ısıyı hızlı iletmesi açısından metal kaplar tercih edilirken, bu kaplar genel olarak ani şekilde buharlaşmanın önlenmesi için kenar kısımları eğimli ve yüksek kaplardır.
Referanslar
Beard, J. (2015). James Beard’s Theory and Practice of Good Cooking. New York: Open Road Media; Megep: Yiyecek İçecek Hizmetleri Et Yemekleri II (2006). https://ismek.ist/files/ismekOrg/file/2013_hbo_program_modulleri/et_yemekleri2.pdf, (Erişim tarihi: 01.01.2019); Miller, B. ve Marie, R. (2009). Cooking Basics for Dummies. New York: John Wiley, Incorporated; The Culinary Institute of America (2011). The Professional Chef. New York: John Wiley; This, H. (2007). Kitchen Mysteries: Revealing the Science of Cooking. Columbia: Columbia University Press.