Sırçalıtepe, Orta Anadolu Bölgesi’nin Volkanik Kapadokya kesiminde (Niğde, Kayırlı Köyü) yer alan, tarih öncesi çağlardan Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem höyük yerleşimidir. Yerleşme, zengin obsidiyen kaynaklarına sahip Göllüdağ’ın hemen yanında, Nenezi Dağ’a ise çok yakın (yaklaşık 6.5 kilometre) konumdadır. Obsidiyen (volkanik cam) tarih öncesi dönemlerde yontmataş alet yapımında kullanılan hammadde türlerinden bir tanesidir. Bölgedeki tarihöncesi dönem insanları obsidiyen aletleri kesme, delme, kazıma, avlanma gibi faaliyetlerinde kullanmıştır.

Günümüzde Kayırlı Köy evleri arasında kalan Sırçalıtepe Höyüğü, 2016 yılında imar planlaması sırasında Nevşehir Koruma Kurulu ve Niğde Müzesi tarafından örenyeri olarak tespit edilmiştir. Aynı yıl Niğde Tarihöncesi Yüzey Araştırmaları sırasında İstanbul Üniversitesi Tarih Öncesi Arkeolojisi Anabilim Dalı ekip üyeleri tarafından (Semra Balcı başkanlığında) yüzey toplaması ve tarihlendirilmesi yapılmıştır. Höyük yüzey araştırması sırasında mevkii isminden dolayı Kayırlı-Değirmenyolu olarak adlandırılmış, daha sonra kazı çalışmalarının ikinci yılında yerleşmenin bulunduğu tepenin Sırçalıtepe olarak adlandırıldığı öğrenilince isim değişikliğine gidilmiştir. Höyükteki kazı çalışmaları 2019-2021 yılları arasında Niğde Müzesi başkanlığı ve İstanbul Üniversitesi Tarih Öncesi Arkeolojisi Anabilim Dalı’ndan Semra Balcı’nın bilimsel danışmanlığında sürdürülmüş, 2022 yılı itibari ile Semra Balcı kazı başkanlığını devralmış ve yerleşmedeki kazı çalışmaları kesintisiz olarak devam etmektedir.

Sırçalıtepe Göllüdağ çevresinde şimdilik bilinen en erken tarihli (günümüzden önce 9600) kalıcı yerleşimdir. Yerleşmenin bir diğer özelliği, obsidiyen hammadesini alete dönüştürdükleri işlik alanın varlığıdır. Sırçalıtepe Höyük Kazı ve Araştırmaları, Orta Anadolu’da Neolitik Çağ yerleşik hayatının verileriyle (mimari, beslenme vs), obsidiyen kaynaklarının kullanımı, yerleşmedeki taş alet yapım aşamaları ve tekniklerini anlamaya odaklanmıştır. Höyüğün henüz küçük bir kısmı kazılmış olsa da elde edilen bulgular Sırçalıtepe’nin MÖ 8. binyıl ile ilgili önemli bir potansiyele sahip olduğunu göstermiştir. Kazılarda höyüğün doğusunda yan yana inşa edilmiş, kerpiç duvarlı dörtgen yapılar, çöplerin atıldığı bir alan ve batısında obsidiyen işliği ortaya çıkartılmıştır. Yapı taban ve duvarların kireçle sıvandığı ve zaman zaman bu sıvaların yenilendiği gözlemlenmiştir. Yapılardan bazılarının kireç sıvalı tabanlarının kırmızıya boyandığı anlaşılmıştır. Sırçalıtepe sakinleri ölülerini de yapı içlerindeki bu tabanların altına gömmüşlerdir. Yapıların içlerinde ayrıca fırın ya da ocak gibi pişirme alanları vardır. Obsidiyen işliğinde çok sayıda alet yapım artığı ve alet (ok ucu, kazıyıcı, delici, bıçak, vb.) bulunmuştur. Kazılarda bulunan hayvan kemiklerinin ön analizine göre Sırçalıtepe’nin çevresinde zengin bir hayvan çeşitliliği olduğu ve en çok tüketilen hayvanların koyun/keçi ve sığır olduğu anlaşılmıştır. 

Volkanik Kapadokya Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem kültürlerinin tanımlanmasında önemli verinin elde edildiği Sırçalıtepe Höyük’te ortaya çıkarılan arkeolojik buluntular Niğde Müzesi’nde bulunmaktadır.