-
2020
Sinop Tarihi Kapalı Cezaevi, bir zamanlar Anadolu’nun Alkatrazı diye ifade edilen ve 1999 senesinde ise müzeye dönüştürülen bir cezaevidir. Cezaevi, aynı zamanda turizmde son zamanlarda yükselişe geçen dark turizmi (hüzün turizmi) kapsamında Karadeniz’de gezilip görülmesi gereken yerlerin başında gelmektedir. Bu tarihi cezaevi birçok şarkının ve şiirin yazılmasına yol açmıştır. Üç tarafı Karadeniz ile kaplı olan ve tarihi kale duvarlarının içerisinde bulunan cezaevine ev sahipliği yapan kale, neredeyse 4000 sene önce bölgenin o dönemki hâkimi Gaskalılar tarafından inşa edilmiştir. Sonraki dönemlerde, bölgede hükümdarlık süren Grek, Pontus, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı ise kaleyi korumuşlar ve iyileştirmişlerdir. Kalenin cezaevi olarak kullanıldığını gösteren belgeler 1568 yılına aittir. Evliya Çelebi, bu zindandan Seyahatname’sinde şu şekilde bahsetmiştir: “Büyük ve korkunç bir kaledir. 300 demir kapısı, dev gibi gardiyanları, kolları demir parmaklıklara bağlı ve her birinin bıyığından 10 adam asılır nice azılı mahkûmları vardır. Burçlarında gardiyanlar ejderha gibi dolaşır. Tanrı korusun, oradan mahkûm kaçırtmak değil, kuş bile uçurtmazlar”. İç kalenin tam olarak zindana dönüştürülmesi 1887 senesinde oldu. Dönemin Sinop Mutasarrıfı Veysel Paşa, yeni yaptırdığı binalara bir de hamam ekletti. Ayrıca, 1939 senesinde çocuk hapishanesi olarak kullanılmak üzere bir bina daha inşa edildi. Kuzey-güney konumlu, U planlı bu cezaevinin yapımında kesme taşlar kullanılmıştır. Cezaevi üç bölümden oluşmakta ve 28 koğuş ve atölyelerin de bulunduğu yerleşkenin etrafı yüksek avlu duvarlarıyla çevrilidir.
Sinop Tarihi Kapalı Cezaevi, 1913 yılında Mahmut Şevket Paşa’nın öldürülmesi üzerine, yaklaşık 200 kadar İttihat Terakki karşıtının sürgün edildiği yerdir. Cumhuriyet döneminde en azılı mahkûmların yanı sıra birçok yazar ve edebiyatçının da hapis yeri oldu. Buna örnek olarak; Refik Halit Karay, Hüseyin Hilmi, Ahmet Bedevi Kuran, Refi Cevat, Burhan Felek gösterilebilir. Dönemin en mühim tecrit noktalarından biri olan bu cezaevi, Sabahattin Ali’yi ağırlaması ile de tanınır. Sabahattin Ali’nin yattığı koğuş, şu an halka açık bir şekilde cezaevi müzesinde ziyaretçileri ağırlamaktadır. Tarihi cezaevi birçok ünlü insana ev sahipliği yaptığı gibi dizi ve filmlere de tanıklık etmiştir. Burada çekilen diziler ve filmler arasında Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz, Bizim Hikâye, Pardon, Parmaklıklar Ardında, Köpek, Esir Şehrin Gözyaşları ve Tatar Ramazan bulunmaktadır. Bu devasa cezaevinin daracık zindanları, labirent biçimindeki koridorları, 40 asırlık zamana meydan okuyan demir kapıları ile ziyaretçileri çok eskilere götüren ve derinden etkileyen bir atmosfere sahiptir. Müzeyi, yaklaşık olarak senede 280 bin kişi ziyaret etmektedir.
Referanslar
Kültür ve Turizm Bakanlığı (2019). Tarihi Sinop Cezaevi, http://dosim.kulturturizm.gov.tr/muze/148, (Erişim tarihi: 29.12.2019); Milliyet Gazetesi (2018). Sinop Cezaevi Tarihçesi, http://www.milliyeom.tr/gundem/sinop-cezaevi-tarihcesi-2659293, (Erişim tarihi: 29.12.2019); Müze (2019). Tarihi Cezaevi, https://muze.gov.tr/muze-detay?DistId=MRK&SectionId=SCE01, (Erişim tarihi: 29.12.2019); NTV (2018). Anadolu’nun Alkatraz’ı: Tarihi Sinop Cezaevi, https://www.ntv.com.tr/seyahat/anadolunun-alkatrazi-tarihi-sinop-cezaevi,NGVymfl4N0uWtWsXKcPbcw, (Erişim tarihi: 29.12.2019).