Sarnıç

Doğal ve Kültürel Miras Sarnıç

Sarnıç, Arapça kökenli bir kelime olan ve küçük havuz anlamında kullanılan “şahrınç"tan gelmektedir. Sarnıçlar, yağmur sularını biriktirmek için toprak altında veya üstünde inşa edilen su depolarıdır. 

Canlılar için temel ihtiyaç olan suyun tedariki, insanlığın var oluşundan beri çözmek zorunda olduğu sorunların başında gelir. Tarihi dönemlerde yerleşimler genelde tatlı su kaynaklarına yakın yerde konumlanmıştır. Ancak su kaynaklarından uzak ve yağışın az olduğu kurak yerleşimlerde su depolamak hayati bir önem taşır. Bu nedenle de Tarihi Dönemlerde kar veya yağmur sularını biriktirmek için sarnıçlar inşa edilmiştir. İlk olarak tarımsal arazileri sulamak için ortaya çıktıysa da sonraki dönemlerde nüfusun artmasıyla içme suyu ihtiyacı olarak kullanılmıştır. Bu sarnıçlar dikdörtgen veya kare planda horosan harcı veya çimento ile yapılmıştır. İç kısımlarının köşe yanları ise basınç ve su kaybını önlemek için pahlanmıştır. Bu sarnıçlar genelde biriken sudan tam faydalanabilmek için de, taban seviyesine yakın yerlere inşa edilmiştir.  

Sarnıçların kullanımı, Neolitik Döneme ait Ramad ve Lebwe gibi Levant’ın köy yerleşimlerine kadar uzanmaktadır. Peru Nazca'da yer alan sarnıç yapısı da tarihsel olarak eski örneklerden biri olarak kabul edilir. Anadolu’da Roma döneminde de kapalı ve açık sarnıçlar kaşımıza çıkmaktadır. Bizans döneminde ise nüfusun artması, açık sarnıçların temizlik açısından elverişli olmaması ve ulaşımın kolay olması gibi etkenlerden dolayı sarnıçlar, kiliseler, saraylar ve medreseler gibi kalabalık yapıların altına tonozlarla ve sütunlarla desteklenen kapalı mekanlar olarak inşa edilmiştir. Örneğin Bizans İmparatorluğu'nun başkenti olan İstanbul’da su ihtiyacını karşılamak için 400.000’i aşkın kapalı sarnıç inşa edildiği bilinmektedir. 


 

Yararlanılan Kaynaklar

Güngör, S. S. (2017), Tarihi Yarımada’daki Roma ve Bizans Dönemi Sarnıçları, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1 (2): 37 - 72; Kerim, A, – Süme, K. (2018), İstanbul’un Eski Su Kaynakları; Sarnıçlar, Türk Hidrolik Dergisi, 2/2: 1 - 8; Landels, J. G. (1996), Eski Yunan ve Roma’da Mühendislik, (Birinci basım). Ankara: TÜBİTAK Yayınları; Mays, L. - Antoniou, G. P. - Angelakis, A. N. (2013), History of water cisterns: legacies and lessons, Water, 5(4): 1916-1940; Miller, R. (1980), Water use in Syria and Palestine from the Neolithic to the Bronze Age, World Archaeology, 11: 331-341.