Phaselis Latrinası
Doğal ve Kültürel Miras Antik Kent
-
2024
Roma tuvaletleri ya da latrinaların sosyal yaşama dahil olmaları ve yaygın olarak kullanılmaları MÖ I ila MS IV. yüzyıllar arasına tarihlenmektedir. Bu kamu yapılarının MÖ VII ila MS XI. yüzyıllar arasında antikitede varlığını sürdürmüş olan Lykia ve Pamphylia sınırındaki bir yerleşim olan Phaselis’teki temsilcisi de Phaselis Latrinasıdır. Kentteki kuzey ile güney limanı birbirine bağlayan ana caddenin doğusunda ve Phaselis Küçük Hamam yapısının kuzeyine konumlanmıştır. Yapı ile ilgili ilk tanımlama ve arkeolojik kazı çalışmaları 1982 yılında Cevdet Bayburtluoğlu tarafından başlatılmış, 2016 yılında Murat Arslan başkanlığında devam ettirilmiştir. 2024 yılı itibari ile de Erdoğan Aslan tarafından yürütülmektedir.
Phaselis Latrinası 15,41x9,73 metre dış ölçülere sahip dikdörtgen formlu bir yapıdır. Kuzey ve güney duvarlarında olmak üzere iki adet girişi bulunmaktadır. Güney girişi Phaselis Küçük Hamam ile arasındaki ara yoldan, kuzey girişi ise Kuzey Limana dek ulaşan sıralı dükkanların ön tarafında bulunan yaya yolundandır.
Yapının genelinde kalınlığı 0,80 metre olan duvarların malzemesi, düzgün boyutlu traverten breşi bloklar ve onların kırıklarıdır. Duvarların iç ve dış yüzleri düzgün kesilmiş taşlar, iç kısımları ise moloz taş dolgudur. Yapının zemini ise serpantin, limra ve breş malzemelerinin küçük boyutlu parçalarının serbest boyut ve formda kullanılarak döşendiği mozaik kaplıdır.
Phaselis Latrinası arkeolojik kazı çalışmaları sırasında in situ olarak günümüze ulaşmış olan oturma plakalarının yerleştirileceği taş konsolların konumlarından dolayı U tipi latrinalara örnek olarak önerilmektedir. Ancak yapılan kazı çalışmalarında oturma plakaları ile ilgili herhangi bir bulguya rastlanmadığından bu bölümlerin ahşap olabileceği aktarılmaktadır. Yapıya ait temiz su ihtiyacının güneyindeki hamam yapısı ile bağlantılı olduğu, pis su çıkışının da hem eğimin yönünden hem de ana caddedeki mevcut pis su kanalından dolayı yapının kuzeyinden olabileceği eklenmektedir.
Eldeki veriler yapının ilk yapım tarihini belirlemeye pek imkan vermese de Güney Liman’dan Kuzey Limana uzanan ana caddedeki aksı kesintiye uğratan konumundan dolayı latrina yapısının, aynı caddeyi paylaştığı diğer yapılardan daha sonraki zamana ait olduğu düşünülmektedir. Son kullanım tarihi için de Phaselis Hamam ile paralellik göstererek MS X. yüzyıla olabileceği söylenebilmektedir.
Referanslar
Öner, Ç. (2019). Doğu Akdeniz Liman Kentleri’nde Yıkanma ve Temizlik Mimarisine Örnek: Phaselis Küçük Hamam ve Latrinası. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü; Öner, Ç. (2019). Phaselis Latrinası ve Antikçağda Tuvalet Kültürü, Phaselis V: 379-393. Öner, F. (2018). “Phaselis Antik Kenti Küçük Hamam’ı ve Latrina’sında Kullanılan Yapıtaşları ve Bu Yapıtaşların Bozuşmaları, Phaselis, IV: 351-360; Antoniou, GP., De Feo, G., Fardin, F. ve Tamburrino, A. (2016). "Evolution of Toilets Worlwide Through the Millennia, Sustainability, MDPI, 8(8): 1-55, August.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Öner, Ç. (2019). Doğu Akdeniz Liman Kentleri’nde Yıkanma ve Temizlik Mimarisine Örnek: Phaselis Küçük Hamam ve Latrinası. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü.