Eski Oylum Köyü olarak da bilinen Oylum Mahallesi'nin sınırları içerisinde, Bereketli Hilâl olarak anılan bölgenin kuzeybatı kısmında yer almaktadır. Oylum Höyük, Tilbeşar Höyük’ten 40 kilometre, Gaziantep’te yer alan Kale Höyüğü’nden ise 45 kilometre uzaklıktadır. Orta Tunç Çağı’nda, Roma devrinde ve Ortaçağ’da yerleşim yeri olmuştur. En eski Kilis yerleşimi olduğu kabul edilmektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki en büyük höyüklerden biridir. 370x460 metre boyutlarındadır. Antik çağdaki ismi Ulisum/Ullis/İllizi/İllis/Ullaza olarak geçer ve bu isim kökenine ilk kez Akkad kralı Naram Sin’in Suriye seferinden bahseden ve MÖ 2332-2283 arasına tarihlenen bir belgede rastlanmaktadır. Hitit kaynaklarında ise bölgeden Kuilzila ya da Ukulzat olarak bahsedilir. Oylum Höyük’ün konumlandığı bölge İllis yerel adıyla anılmaktadır. Tunç Çağı’nda bölgenin yönetim/krallık merkezi konumunda olup, etrafında önemli yerleşimler bulunmaktadır. Bölgede keşfedilen, Orta Tunç Çağı I’e tarihlenen 4000 yıllık saray kalıntısı, bunu destekler niteliktedir. Höyük’te yapılan kazılar, Kalkolitik Çağ’dan başlayarak, MÖ 3000’li yıllardan günümüze dek yaklaşık 5500 yıllık kesintisiz bir yerleşimin varlığını ortaya koymaktadır. Kilis Ovası’ndan doğan Akpınar Suyu, tarihsel süreçte yerleşime can suyu olmuştur. Oylum Höyük, iki yükselti ve bu yükseltilerin bağlantısını sağlayan bir boyundan oluşmaktadır. Bu yükseltilerden kuzeyde bulunan 22 metre, güneyde bulunan ise 37 metre yüksekliğe sahiptir. Höyüğün büyüklüğü 17 hektarı aşmaktadır. Bazı kısımlar tahrip edilmiş olup, güney ve güneydoğu yamaçlarında bulunan belli bir kısım köy yerleşimi altında bulunmaktadır. Höyükte bir de sur kalıntısı mevcuttur.

Kilis bölgesinde gerçekleştirilen ilk araştırmalar, XX. yüzyılın başlarına dayanır. B. Hrozny ve J. Garstang’ı takiben 1950’li yıllarda P. Van der Meer, M.V. Seton-Williams ve C. Hillen adlı araştırmacılar, Halep ve Gaziantep’i içine alan bölgede araştırma ve kazı çalışmaları yaptı. İstanbul Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Uğur Bahadır Alkım'ın öncülüğünde, 1960’lı yılların sonlarında Kilis Ovası’nda yürütülen yüzey araştırmaları başlamıştır. Daha sonraki yıllarda, İtalyan bilim insanları (Pecorella, Archi ve Salvini) tarafından bölgede araştırmalar yapılmış, 1985 yılında ise Hacettepe Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Engin Özgen, yeni ve kapsamlı araştırmalar yapmak üzere Oylum Höyük’te bayrağı devralmıştır. 1987 yılında, Prof. Dr. Engin Özgen başkanlığındaki ekip, Oylum Höyük’teki kurtarma kazılarına başlamıştır. 2011 yılına kadar bu kazılar devam etti ve bu araştırmalara 1996-2004 yılları arasında Dr. Barbara Helwing, 2002-2004 yılları arasında Liverpool Üniversitesinden Dr. Alan Greaves de destek vermiştir. Oylum Höyük’teki kazı çalışmaları 2012 yılından itibaren Cumhuriyet Üniversitesi öğretim üyesi (Günümüzde, Gaziantep Üniversitesi öğretim üyesi) Prof. Dr. Atilla Engin'in başkanlığında devam etmektedir.

Hitit bullaları, küp ve çömlek mezar, oda mezar, krali mühürler ve mühür baskıları, mutfak gereçleri, sur duvarı, ok ucu, silolar, pişmiş topraktan yapılmış insan ve hayvan figürinleri, çivi yazılı bir tablet ve belge, höyükte ortaya çıkarılan kalıntılardan bazılarıdır. Bunun yanında, Oylum Höyük’ün batısında sürdürülen kazıların sonucunda, 800 metrekarelik bir alanda yer alan, Erken Hristiyanlık dönemine tarihlenen bir Mozaikli Bazilika’ya ait kalıntılar ortaya çıkarılmıştır.