Orhan Ağaçlı Turistik Tesisleri
Yeme-İçme İşletmesi Yolüstü Tesisleri
(Aksaray, 1964 - )
-
2020
Orhan Ağaçlı tarafından Ankara-Adana karayolu üzerinde önemli bir kavşak noktası olan Aksaray’da kuruldu (1964). İskenderun, Gaziantep, Adana, Mersin gibi Güneydoğu ve Doğu Akdeniz illerini Konya, Kayseri, Ankara ve İstanbul’a bağlayan önemli karayolu güzergahı üzerinde olmasının yanı sıra Kapadokya’nın tarihi ve doğal güzelliklerine olan yakınlığı tesisin yer seçiminde önemli rol oynadı. Tesis, günümüzde hala aktif olarak kullanılmaktadır. Önceleri, karayolu ile seyahat eden yolcular için mola noktası olarak hizmet veren tesisin ilk tasarımları mimar Nihat Güner tarafından projelendirildi. Tesislerdeki yapıların inşasına 1964 yılında başlandı; bu kapsamda benzinlik, lokanta, hediyelik eşya dükkanı ve 30 yataklı şoför moteli adı verilen konaklama birimleri inşa edildi. İlerleyen yıllarda kampçılar için mokamp sahası ve mokamp alanına hizmet veren mutfak ve çamaşırhane gibi servis birimleri, 40 yataklı BEM Motel, tuzlu su havuzu, hamam, spor ve çocuk alanı gibi ek servisler yapıldı. İlk defa şoförler için yapılmış olmasına rağmen, şehir dışından gelen yerli ve yabancı turistlerin ilgi göstermeye başlamasıyla birlikte bölgede konaklama tesisi ihtiyacını gören Orhan Ağaçlı’nın tesisi büyütmeye karar vermesi ile Otel Melendiz inşa edildi (1978). Seyahat edenlerin ibadet ihtiyaçlarını karşılamak üzere Aydın Erkan tarafından mescid binası tasarlandı (1998). Post-modern stilde inşa edilen Ağaçlı Tesisleri mescidi, Türkiye’nin modern cami mimarlığı örnekleri arasında sayılmaktadır. Farklı işlevlerin ve misafir gruplarının bir arada olduğu bir yerleşke mantığı ile tasarlanan tesiste bütüncül bir vaziyet planı şeması oluşturuldu. Ama aynı zamanda işlevler birbirinden bağımsız olarak da çalışabilmekteydi.
Orhan Ağaçlı Turistik Tesisleri; ilk inşa edildiği 1964 yılından günümüze Türkiye turizminin farklı dönemlerine tanıklık etmiş önemli bir tesistir. Tesisin ilk defa 1960’li yıllarda başlayan ve 1990’lı yıllara kadar devam eden tasarım süreci, Türkiye’de aynı dönemlerde yapılmış turizm tesislerinde geliştirilen farklı mimari yaklaşımları tek bir yerleşke içerisinde izlenmesine olanak verdi. Tesis içinde farklı tarihlerde yapılmış yapılar karşılaştırmalı olarak ele alındığında, bu değişim daha iyi anlaşılmaktadır. Bu özellikleriyle, Türkiye turizm tarihinde önemli yeri olan yol üstü motel ve mokamp tesisleri içerisinde hala hizmet veren ender örneklerden olmasının yanı sıra; farklı dönem turizm mimarlığı yaklaşımları ile Türkiye modern mimari mirasının önemli tanıkları arasında yer almaktadır.
Yararlanılan Kaynaklar
Eyüpgiller, K. K. (2006). Türkiye’de 20.Yüzyıl Cami Mimarisi, Mimarlık, 331 (Eylül-Ekim); Güner, N. (1974). Orhan Ağaçlı Turistik Tesisleri, Arkitekt, 04: 157-159; Kabakçıoğlu, G. (1964). Turizm Hizmetinde Kampçılık, Mimarlık, 07:13; Naycı, N. (2019). Türkiye Turizm Tarihinde Bir Kavşak Noktası: Aksaray Ağaçlı Turistik Tesisleri, Mimarlık, 406 (Mart-Nisan): 61-66; Anonim, Orhan Ağaçlı Turistik Tesisleri Broşürü,1972; TDK, https://sozluk.gov.tr/, (Erişim tarihi: 23. 07. 2020).