Nizip Zeytinyağlı Sabunu
Doğal ve Kültürel Miras Coğrafi İşaretli Ürün
-
2024
Gaziantep, Türkiye’nin en fazla zeytin üretilen bölgelerindendir. Gaziantep’in Nizip ilçesinde ise zeytinden üretilen sabunlar bölgeye özeldir. Bu sebeple üretilen zeytin sanayide ilçenin ekonomik kalkınmasına katkı sağlar. Bölge halkı için önemli bir gelir kaynağı ve iş olanağı sunmaktadır. Ege zeytininin sofralık, Gaziantep zeytininin ise yağlık olduğu bölgede sıkça söylenir. Aynı zamanda bölgede birçok kişinin küçük bir parça da olsa zeytinliği vardır. Küçük parçası olanlar yalnızca kendileri için yağ yapar, büyük parçaları olanlar ise geçimlerini bundan sağlarlar.
Sabun yapımına ilk olarak büyük kazanlarda bitkisel yağların ve kostik ismi verilen sodyum hidroksitin karışımıyla elde edilen sıvı ve imalathaneye gelen zeytin ve defne yağı kazana dökülerek başlanır. Kazanda yağ ve diğer maddeler iki gün boyunca kaynatılır. Üçüncü gün serim aşamasına geçilir ve kapalı bir alanda kalıplara dökülerek bir gün boyunca kurutmaya bırakılır. Dördüncü gün sabun kesilir. Bir günde sabun kesilmiş halde yerde bekletilir. Beşinci günde kuruması için kubbe şeklinde üst üste dizilir. Altı ay boyunca kuruyup kıvamını bulana kadar güneşsiz yerde kubbe halinde bekletilirken bazı durumlarda hava şartlarına bağlı olarak sabunun kuruması sekiz ya da on ayı da bulabilir. Kurumanın ardından da sabunlar paketlenip satışa hazır hale getirilir. Sabun üretimden vatandaşların eline gidene kadar bir yıla yakın bir zaman geçirir. Bir senenin sonunda ortaya çıkan sabun Türkiye’nin seksen bir ilinin yanı sıra dünyanın birçok ülkesine ihraç edilir.
Sabunun yüzde yüz bitkisel yağdan yapıldığı hiçbir katkı maddesinin kullanılmadığı bilinir. Zeytinyağlı sabunun egzama, sedef ve uyuz gibi hastalıklara karşı şifa olduğu ve ayrıca halk hekimliği ve halk veterinerliği konusunda da sabunun önemli bir yeri olduğu bölge halkı tarafından anlatılır. Ayrıca Nizip ilçesinde üretilen zeytinyağlı sabunun sektörün canlanması ve eski değerini kazanmasını sağlamak adına “Tarihi Kentimizin Tarihi Ürünü Nizip Sabunu Projesi” kapsamında 01.10.2012 tarihinde Nizip Sabunu coğrafi işaretinin tescillenmesi için Türk Patent Enstitüsü’ne başvuru yapılmıştır. Nizip Sabunu’nun Coğrafi İşareti 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 20.03.2018 tarihinde Türk Patent Enstitüsü tarafından tescil edilmiştir.
Halk hekimliği ve veterinerliğinde de yapılan emlerde zeytinyağı ve zeytinyağlı sabunun önemli bir yeri vardır. Örneğin, Kırık çıkık tedavisinde zeytinyağlı sabun rendelenir daha sonra üzerine yumurtanın akı konulur. Krem haline getiriline kadar karıştırılır. Kırık veya ezik olan yere sürülerek temiz bir bez ile sarılır. Eczanelerde bulunan yakılar ile aynı görevi görür bir diğer tedavi ise büyükbaş hayvanlar kabız oldukları zaman zeytinyağlı sabun yedirilir. Böbrek ağrısı, kırık-çıkık tedavisi, diş ağrısı, soğuk algınlığı, metabolizma hastalıkları vb. tedavilerde kullanılır.
Referanslar
https://gaziantepsabah.com/guncel/nizipin-zeytinyagli-sabunu-tescillendi/70735, (Erişim tarihi: 02. 06. 2024); www.niziptb.org.tr, (Erişim tarihi: 02. 06. 2024).