Diyapozitif, kartpostal ve gezi rehberi gibi turistik yayın ürünlerini fason ürettirerek satışından yıllık bir milyar ABD Doları ciroya ulaşan, etkinlikleri yalnızca turizm olan ilk ve tek Türk sermayeli holdingidir.

Net Holding, 1981 yılında Besim Tibuk tarafından kuruldu. İstanbul’un Tarihi Yarımadası Sultanahmet semtindeki Yerebatan Caddesi’nde 50 metrekare büyüklüğünde bir ofiste 1974 yılının Şubat ayında kurulan holdingin temeli aynı isimle anılan bir limitet şirkettir.

Holdingin oldukça ilginç ve ilham veren bir hikâyesi vardır. 1970’li yılların ortalarında rehberli İstanbul gezilerinde Sultanahmet, Süleymaniye ve Yerebatan ziyaret edilir, sonrasında ise Kapalıçarşı’ya gelinir; burada alışveriş için iki-üç saatlik bir boş zaman verilirdi. Hediyelik eşyaların yanı sıra deri, halı, kuyum ve mücevherat gibi pahalı ürünlerin rağbet gördüğü bu alışveriş arasından sonra grup yeniden toplanır, otobüslere bindirilerek Karaköy’e hareket edilir; varıldığında ise gezi ve rehberin görevi de bitmiş olurdu.

Zamanın gözde turist rehberi Besim Tibuk’un önderlik ettiği söz konusu turlardan birinde yine Nuriosmaniye Kapısı’nda durulur ve alışveriş molası verilir. Kafileden bir çiftin karşıda duran kuyumcunun iyi olup olmadığı sorusuna Tibuk "elbette iyidir" der. Sonrasında ise beklemediği bir sürpriz ile karşılaşır. Yönlendirmiş olduğu çift kuyumcudan 750 ABD Doları değerinde bir zümrüt yüzük satın almışlardır. Kuyumcunun ‘‘Turdan sonra bana bir ara uğra” dediği Tibuk öyle de yapar. Kuyumcu 750 ABD Doların yüzde 15 karşılığı 900 TL’yi bir zarf içine koyar ve ona verir.

Hemen hiçbir çaba ortaya koymadan kazanılan ve sokak Türkçesi’nde hanut olarak adlandırılan bu para, Tibuk’un turizm olayına bakış açısını derinden etkiler. Ayrıca söz konusu yıllarda özellikle Nuriosmaniye’deki halı, kuyum, mücevherat ve derinin yanı sıra diğer anı ve hediyelik eşya satan dükkânlar çok düzensiz bir biçimde konuşlanmışlardır. Bu düzensizliğin yanı sıra esnafın turistlere yönelik özensiz yaklaşımı ve geleneksel yöntemlerle satış çabaları ülkenin imajına zarar vermektedir. Yüz yüze olunan durum Besim Tibuk’u alternatif bir mağazacılık anlayışı üzerinde düşünmeye zorlar. Bu zorlama günümüz Türkiye’sinin bir numarası olan turizm holdingine giden sürecin de başlangıcı olur.

Turistlere gereksinim duydukları her şey bir çatı altında sunma düşüncesinin doğal bir sonucu olarak Tibuk, İstanbul Tercüman Rehberler Derneği’ne üye 100 arkadaşını örgütleyerek 1974 yılının Şubat ayında 50 bin TL sermayeli bir limitet şirket kurar. Firmanın ilk işi İstanbul’u ziyaret eden turistlerin gereksinim duyduğu diyapozitif, şehir gezi rehberi, kartpostal ve benzeri turistik yayın ürünlerinin fason üretimi, dağıtımı ve satışıdır. Söz konusu zamanda, anılan turistik yayın ürünlerinin nitelik açıdan çok kötü olmaları, firma adının da esin kaynağı olur. Çünkü daha nitelikli üretilerek görüntüsü daha “NET” olan ürünleri turistlere sunma hedefi firmanın adını da biçimlendirir. Turizm mevsimi çok iyi başlar ve NET Turizm İstanbul piyasasını ele geçirir.

Ancak bu bahar havası çok kısa sürer. Kıbrıs Barış Harekâtı’yla bıçak gibi kesilen turist gelişleri, NET Turizm Limitet Şirketi’ni de iflasın eşiğine getirir.

Firmanın tek ücretli çalışanı İbrahim Şişman’ın emekli ikramiyesinin yanı sıra Tibuk’un pokerdeki ustalığıyla elde ettiği kumar kazancı 1974 yılının zor da olsa atlatılmasını sağlar. Ancak NET Turizm Limitet Şirketi verilen senetler nedeniyle fiilen batmıştır. İçinde bulunulan durumdan kurtulmak için Tibuk ortaklarına “Çok iyi bir yılı geride bıraktıklarını ve yüzde 100 kar ettiklerini bildiren bir mektup gönderir”. Tibuk mektubunda ortaklarına sermayeleri oranında kâr payı dağıtılacağını müjdeler. Ayrıca daha çok kâr elde edebilmek için Keskin Color’a fason olarak yaptırdıkları turistik yayınların imalatını kendilerinin gerçekleştirmeleri gerektiğini vurgular. Bu nedenle ortaklarına kâr paylarını alabilmeleri için arttırılacak olan sermayeye katılmalarının zorunlu olduğunu bildirir. O zamanlar her bir ortak için en çok 2.000 lirayla sınırlandırılan ortaklık payına 2.000 lira ilave edilecek, ancak ek 4.000 liralık hisse satın alınacaktır. Ustaca birkaç manevrayla bu amaç gerçekleşir ve NET Turizm Limitet Şirketi’nin sermayesi 800 bin TL’ye çıkarılır. Mali açıdan güçlenen NET Turizm, limited olan tüzel kişiliğini 1975 yılında anonim şirkete çevirir.

1975 yılına gelindiğinde harekâtın turizm üzerindeki yıkıcı etkisi bir ölçüde de olsa hafiler ve işler açılmaya başlar. NET Turizm bu durumu hemen avantaja dönüştürmek amacıyla hedeflemiş olduğu turistik yayınların imalatı için kolları sıvar. Öncelikle Türkiye’nin önde gelen fotoğrafçılarından Osep Minasoğlu ile anlaşılır. Minasoğlu’nun çektiği filmler diyapozitiflere (slaytlara) dönüştürülerek piyasaya sürülür. Bu süreçte Keskin Color’dan satın alınan ürünler ise Kent markası altında daha düşük bir bedelle satılarak farklı gelir gruplarına seçenek sunulur. Bu NET Turizm’in ürün ve fiyat farklılaştırılması stratejisinin bir sonucudur ve çok da başarılı olur.

O yıllarda öncelikli olarak tarihi yarımadada yoğunlaşan turist ziyaretleri, Anadolu Yakası’na satılan turlarla çeşitlendirilmektedir. Gelen turistlerin çoğunluğunun Avrupalı olması Asya tarafına geçmeyi cazip kılar ve büyük bir talep oluşur. Hele kıtalararası geçiş, boğazı teknelerle aşarak yapılıyorsa daha da önem kazanır. Ancak Anadolu Yakası’nda turistlerin kısa süreli de olsa soluklanabilecekleri, eşsiz boğaz manzarasına bakarak çaylarını yudumlayabilecekleri bir kafeterya ve alışveriş yapabilecekleri nitelikli seçenekler yoktur. Bu durumun ayırdında olan Tibuk, Beylerbeyi Meydanı’nda yer alan bir dükkânın boşaldığını gözden kaçırmaz. Yaklaşık 45 metrekare büyüklüğündeki taşınmaz kiralanarak iç tarafı hediyelik eşya satan bir işyerine dönüştürülür. Dükkânın ön kısmı ise kafeterya olarak tasarlanır. Çok kısa sürede Asya Yakası’nı ziyaret eden turist gruplarının gözdesi haline gelen bu açılım, NET Anonim Şirketi’nin büyümesinde çok önemli bir rol oynar. Öyle ki bu dükkânın hemen karşısındaki bir başka taşınmaz kiralanır, zamanla Beylerbeyi Meydanı’ndaki bir sokağın neredeyse tamamı NET Anonim Şirketi’ne ait bir alışveriş merkezine dönüşür. Dahası meydanın hemen yan tarafında yer alan Ayaşlı Yalısı da kiralanarak zamanın Turizm Bakanı Barlas Küntay tarafından açılışı yapılan bir fine dine restaurant & exclusive cafeteria’ya dönüştürülür.

Tüm bu gelişmeler olup biterken Tibuk’un Nuriosmaniye’de bir dükkân açma hayali hâlâ çok canlıdır. Bu hayalin en büyük yordayıcısı Beylerbeyi mağazasının iğne atsan yere düşmez deyişinin hakkını veren yoğunluğudur. Dahası NET kendi diyapozitiflerini, gezi rehberlerini ve kartpostallarını üreterek satar durumdadır. Ayrıca diğer perakendecilere de toptan satış yapılmaktadır.

Gelinen noktada NET Turizm olağanüstü bir özgüven ve finansal güce erişmiştir. Bu özgüven ve güçle 1976 yılına gelindiğinde Nuriosmaniye Caddesi’nin bir arkasında bulunan Şeref Efendi Sokak, numara 36’daki dükkân kiralanır. Sonraları satın alınarak NET Holding taşınmazlarından biri haline gelen bu iki katlı binanın giriş katı halı ve kuyum mağazasına dönüştürülür, üst kat ise ofis olarak kullanılır.

Tibuk, Nuriosmaniye hayaline bir adım daha yaklaşmıştır. Günden güne güçlenen NET, Nuriosmaniye üzerinde bir yer kiralamak isteyince rakipleri hemen daha yüksek tekliflerle kiralar hâle gelirler. Bunun üzerine Tibuk başkalarını araya koyarak NET adını gizlemeyi başarır. Nihayetinde Nuriosmaniye Caddesi numara 54’teki Benice Han’ın üç katı kiralanır. Çok zahmetli ve masraflı bir restorasyon süreci sonrasında 1977 yılının yazında ilk Bazaar 54 mağazası hizmete açılır. Bulunduğu cadde numarasından esinle işletmeye adını veren taşınmaz; Bodrum katında deri, bodrum üstü ara katta kuyum ve hediyelik, zemin ve üst katta ise halı satışı yapılan Türkiye’nin ilk çok katlı turistik konsept mağazası niteliği kazanır.

Mağazacılık, Net Holding’in sürükleyici gücü olarak öne çıkınca 1980’lerin başında önce İzmir’in Selçuk ilçesinde (İstanbul dışındaki) ilk Bazaar 54 mağazası açılır. Kuşadası, Marmaris ve Bodrum mağazaları 1984 ve 1985’te Bazaar 54 zincirine katılır. Antalya’nın 1980’li yılların ikinci yarısında yükselen turizm değeri, Belkıs beldesinde bir diğer Bazaar 54 mağazasının açılmasını da beraberinde getirir. Tarihi Aspendos Tiyatrosu’nun çok yakınında kurulan bu mağaza antik kenti gezmeye gelen yabancı turistleri cezbetme amacını güder. Bu mağazanın ardından sıra Kapadokya’nındır. Çok zaman geçmeden Denizli'nin Tavas ilçesinde da yeni bir Bazaar 54 mağazası açılır. Pamukkale’den Antalya’ya giden turizm yolu üzerinde 9.200 metrekare kapalı alana sahip olan bu mağaza, sınıfının en büyük mağazası olma özelliğini kazanır. Mağazacılıkta edinilen deneyim ve elde edilen yüksek cirolar İstanbul’da Beylerbeyi, Galeria, Akmerkez ve Capitol mağalarının açılmasına da ön ayak olur.

Bazaar 54 mağazalarında el dokuması yün ve ipek halılar, altın ve kıymetli taşlardan mamul mücevher, çeşitli eşya ve aksesuarlarıyla ünlü yabancı tasarımcıların moda ürünleri pazarlanır. Net Turizmin örnek girişimi sayesinde ülkemizi ziyaret eden turist gruplarına, kurumsal bir altyapısı bulunan satış mağazalarında kaliteli, ciddi ve güvenli alışveriş olanakları yaratılır. Satışı yapılan ürünlerin garantili ve eve teslim edilmesi gibi ilkler NET tarafından gerçekleştirilir. Böylece her biri kurulu olduğu fiziksel çevrenin hâkim sosyo-kültürel dokusunu yansıtan yöresel sivil mimari örneği bir tasarıma sahip olan Bazaar 54 mağazaları, birçok girişimciye esin kaynağı olur. Bu başarım ülkenin imajını da en üst düzeye çıkarır. Bu Tibuk’un hayalini kurduğu kurumsal mağazacılık hayalinin gerçeğe dönüştüğü somut bir başarı örneğidir.

Yıllar yılları kovalar, NET istikrarlı büyümesini sürdürür. Bu süreçte Galata Kulesi işletmeciliği kâr ortaklığı yoluyla üstlenilmiştir. NET’in başarılarını görerek örgütlenme modelinden yola çıkan Egeli Rehberler, Egenet isimli bir firma kurarlar. Ancak mali açıdan başarısız olan bu girişimlerini NET’e satarak kurtulmak isterler. Tibuk önderliğindeki şirket yönetimi bu teklife kayıtsız kalmaz ve Kuşadası merkezli bu firmayı, NET bünyesine katar. Diğer taraftan Tibuk’un ABD’de eğitimini tamamladıktan sonra Türkiye’ye dönerek önemli holdinglerde çalışmış Ertürk Değer isimli arkadaşının ön ayak olduğu dış ticaret şirketi Degere’ye ortak olunur. Aslında bu ortaklık için herhangi bir mali yükümlülük üstlenilmez, yalnızca firmanın bankalardan kredi kullanabilmesi için teminat verilir. Tibuk’un asker arkadaşı olan Değer çok çalışkan ve o ölçüde de dürüst bir kişidir. Tibuk, Değer’in Degere’sine destek olmuş, özellikle 1991 krizinde çok büyük bedeller ödemekle birlikte, ilerleyen yıllarda çok önemli işlere imzasını atmış bir firmanın doğmasına da katkı sağlamıştır.

NET, hemen her alanında hızla büyür iken Net Turizm tüzel kişilik olarak tek başına bu devasa operasyonu taşıyamaz hâle gelir. Tibuk’un önderliğindeki firma yönetimi NET’i bir şirketler grubuna; işletmecilik terminolojisindeki karşılığı olan holdinge dönüştürmekten başka seçenekleri olmadığını düşünür. Zira yabancı konuklara geleneksel Türk gecesi gösterileri sunan Taşlık Maksim Gazinosu’nun bünyeye katılmasıyla firma daha da büyür. Ayrıca Türkiye’de satılan halıların yurtdışına çıkarılması zor ve bürokratik açıdan oldukça karmaşık bir sürece karşılık gelmektedir. Bu zorlukları aşmak için dâhice bir yol bulunmuş ve Almanya ve Fransa olmak üzere yurtdışına açılınmıştır. NETEKS adı verilen bu firma Türkiye’de NET mağazalarında satılan ve peşinatı tahsil edilen halıların yurtdışındaki firma aracılığıyla teslimatını sağlamaktadır. 1981 yılında kurulan firma bünyesinde Japonya ve ABD gibi ülkelerde de temsilcilikler geliştirilmiş ve aynı yöntem işe koşulur. Bu yöntem çok tutmuş ve NET çok kısa sürede en çok halı ihraç eden firma özelliği kazanarak Anadolu’da 100 bin kişiye dokuma hizmetleri karşılığı ekmek parası kazandıracak bir büyüklüğe erişir.

Tüm bu gelişmeler NET’in holdingleşmesinin artık gerçekten de kaçınılmaz olduğunu gösterir. Holding kuruluşu 14. 01. 1981 tarihinde gerçekleşir. Bu Türkiye ekonomisinde yaşanan bir ilktir. Tibuk’un NET’i, daha birçok ilki gerçekleştirir. NET, kuruluş yıllarında 80 bin ABD Dolarlık cirodan günümüzde 1 Milyar ABD Dolarını bulan bir hasılaya ulaşır.

NET Holding’in gerçekleştirdiği ilklerden bir diğeri ise Inter Limousine Lüks Araç Kiralama Hizmeti’dir. ABD’nin 1969-1974 yılları arasında başkanlığını yapmış Richard Nixon Türkiye’ye gelir. Nixon’a Renault 12 Model bir araç tahsis edilir. Ancak oldukça uzun boya ve büyük bir cüsseye sahip olan Nixon araca sığmakta zorluk çeker. Bu duruma şahit olan Tibuk yönetimindeki NET Holding lüks araçlar ithal ederek Inter Limousine adında bir firma kurar. Bu tasarrufun amacı Türkiye’nin prestijini kurtarmaktan başka bir şey değildir.

1980’li yıllar yat turizmi etkinliklerinin gözde olduğu yıllardır. Sun Yat, bu eğilimin sonucunda NET bünyesinde doğmuş bir diğer firmadır. Sun Yat firması dikkatlerin marina işletmeciliğine yönelmesi sonucunu doğurur ve Netsel kurulur. Bu hamleyi Net Yapı izler ve holdingin büyümesinde önemli işlere imza atar. Haluk Elver yönetiminde özellikle Bazaar 54’lerin inşasında holdingin büyümesine büyük katkılar sağlayan Net Yapı, İstanbul Kültür Merkezi (AKM), Ayasofya’nın kayan kubbesinin onarımı ve Sultanahmet’te yeni yapılan bir otel inşaatı gibi önemli işlere de adını yazdırır.

Net Holding 1980’lerin ortasına gelindiğinde bir vefa gereği Keskin Color’ı bünyesine katmak zorunda kalır ve Net Kitabevi adı altında genişler. Zamanla zincir bir kitabevi niteliğini kazanan bu girişimi Megavizyon firması takip eder. Net Kitabevi ile edinilen deneyim, 10 yıl sonra DVD, CD ve benzeri müzik ürünleriyle zenginleşir ve Net Kitabevleri içinde Megavizyon mağazaları açılır.

Net Holding’in Türkiye’de gerçekleştirdiği bir diğer ilk ise Casino işletmeciliğidir. O zamanlar yalnızca yabancıların pasaportlarıyla girebildikleri Casino işi, çıkarılan Talih Oyunları Yönetmeliği ile yalnız slot makinelerin ve video oyunlarının yer alacağı salonlara Türk vatandaşlarının kabulüyle çeşitlendirilir. Zafer Cengiz’in başında bulunduğu planlama bölümü Sürmeli Grubu’yla bir sözleşme bağıtlar ve Türkiye’nin ilk slot casinosu Adana Büyük Sürmeli Otel’de, Net-Sürmeli Adi Ortaklığı “Casino NET” adıyla açılır. Casino işletmeciliğinin çok kârlı bir iş olması Sürmeli Grubu’nu baştan çıkarır, daha bir yıl geçmeden aynı mekânda Sürmeli Grubu tarafından ikinci bir casino açılması sonucunu doğurur. Üstelik Sürmeli, Net Holding tarafından işe alınan kalifiye personeli yüksek ücret ödeniyor gerekçesiyle işten çıkarır ve asgari ücrete yakın maaşlarla yeni işgörenler istihdam eder.

Net Holding yönetimi ulaşılan finansal büyüklükler ve turizmde yaşanan gelişmeler karşısında yabancı bir firmayla ortaklık kurma zamanının geldiğini düşünür. Bu amaçla yatırım ve planlama bölümündeki çalışanlara görev verilerek yabancılarla olası ortaklık ve diğer fırsatlar değerlendirilir. Gelen öneri üzerine 1985 yılında dünyanın önde gelen otel zincirlerinden Ramada ile sözleşme imzalanır. İstanbul’un alışveriş merkezi Laleli’de kurulu olan ve Tayyare Evleri olarak bilinen yerleşkeyi prestijli bir otele çeviren LOYTAŞ bu zamanda kurulur.

Bunların dışında 1980’lerin sonunda Galeria Projesi’ne ortak olan NET Holding, Gümrüksüz Mağaza İşletmeciliği (Duty Free) işine de girer. NET Holding ilerleyen zaman içerisinde Netbank isimli bir banka da kurar. Bankanın dışında Global Menkul Kıymetleri de kuran Holding Pegasus Havayoları ve Greenair’le hava taşımacılığına da soyunur. Holding’in Türkiye’de gerçekleştirmiş olduğu bir başka ve çok önemli ilk ise New York Menkul Kıymetler Borsası’nda işlem gören ilk Türk turizm şirketi olmasıdır.

Günümüzde Türkiye’deki yatırımlarını azaltan holding, kurmuş olduğu Merit Markası ile Kuzey Kıbrıs, Makedonya, Hırvatistan ve Bulgaristan’ı da içine alan geniş bir coğrafyada otel ve casino işletmeciliği yapmaktadır.

Net Holding Önderliğinde Kurulan Firmalar: Net Limitet Şirketi, Net Anonim Şirketi, Bazaar 54, Galata Tower, EGENET, Degere, Net Holding Anonim Şirketi, Inter Limousine, Netsel Marina, Net Yapı, Net Kitabevleri, Megavizyon, LOYTAŞ Anonim Şirketi, Netbank Anonim Şirketi, Pegasus Havayolları, Greenair, Galeria Anonim Şirketi.

Net Holding önderliğinde kurulan ve halen faal firmalar şu şekildedir:

- Net Holding Anonim Şirketi: Merit Turizm ve Yatırım İşletmeleri Anonim Şirketi

- İnter Turizm ve Seyahat Anonim Şirketi: Inter Limousine, Inter Travel, Inter Park, Inter Vale, Inter Garage

- Net Turistik Yayınlar ve Sanayi Ticaret Anonim Şirketi: Net Yayın, Net Kitap, Net Genç, Net Çocuk

- Merit International Turistik İşletmeler ve Hizmetler Anonim Şirketi