Mihal Bey Hanı (Taş Han)
Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han
-
2020
Arapça kökenden gelen menzil kelimesi dinlenmek maksadıyla durulan yer, konak manasına gelmektedir. Bununla birlikte kervanların, hacıların, seyahat edenlerin, posta ulaklarının istirahat edip geceyi geçirdikleri, binek hayvanlarını değiştirdikleri noktalar menzil olarak kabul edilmektedir. Menzillerin bulunduğu yerler kimi zaman bir çeşme, namazgâh, köprü ve han ile vurgulanmaktadır. Osmanlı döneminde inşa edilen bu Mihal Bey Hanı da bu menzil hanlardan biridir.
Bilecik’in Gölpazarı ilçe merkezinde inşa edilen han, Köse Mihal’in torunlarından Mihal Gazi tarafından yaptırılmıştır. Vezirhan, Mahan, Katırhan, Nallıhan, Çayırhan, gibi Gölpazarı-Ankara istikametindeki han ve kervansaray zincirleri içerisinde bulunan Mihal Bey Hanı, aynı zamanda Bağdat-İstanbul yolu üzerinde bulunmaktadır. Han, diğer bir adla Taş Han olarak ta bilinmektedir.
Hanın planına bakıldığında doğu-batı doğrultusunda 19x13 metre olarak dikdörtgen biçimde tasarlanmıştır. Tek kapılı olarak uzunlamasına inşa edilen handa, 7,75 metre derinliğinde birinci kısım yolcular, diğer kısım ise binek hayvanları için ayrılmıştır. Ancak her ikisine de tek bir kapıdan giriş sağlanıyor. Hanın giriş kısmı batı cephesindendir. Basık kemerli girişi olmakla birlikte baş kemer gözünde hana ait inşa kitabesi bulunmaktadır. Kitabe 59x89 santimetre ölçülerinde mermer üzerine, kabartma sülüs yazıyla yazılmıştır. Kitabenin transkripsiyonunda hanın, Mihal Bey tarafından 1415 yılında inşasına başlanıp, 81418 yılında tamamlandığı belirtilmektedir. Mihal Bey Hanı’nda, kapıdan bir ara mekâna geçiliyor, yine buradan bir kapı vasıtasıyla basit olarak düzenlenen bir açıklıktan hayvanların istirahat ettiği (ahır-develik) bölüme geçilmektedir. Buranın zemini ara mekâna göre 20 santimetre daha yüksek olarak düzenlenmiştir. Üst kısmı boydan boya tonozla kaplanan bu ahır kısmında tonoz, ikişer adet ayağa oturtulan iki sivri kemerle desteklenmiştir. Ara mekân ile ahır kısmı aynı teknik ile inşa edilen beşik tonozla kaplanmıştır. Ara mekân ise bölünmeyip, bağımsız odalar yapılmadan bırakılmıştır. Ara mekânda en göze çarpan unsurlar son derece kalın, 40x40 santimetre ebatlarındaki ahşap gergilerdir. Bu gergiler, ara mekânda kullanılan tonozların açılmasını önlemek maksadıyla yapılmıştır. Duvarlar ve ayaklar yer yer kaba kesme taş ile zaman zaman da moloz taşı ve tuğla ile almaşık düzende örülüdür. Nişler, ocaklar, tonoz ve destekleyici kemerler tamamen tuğladan inşa edilmiştir. Çatı ise kiremitle kaplıdır. Genel olarak hatlar düzenli ve itinalı şekilde yapılmış ancak süslü bir işçilik sergilenmiştir. Yapının duvarları bir sıra tuğla, bir sıra kesme taş ve aralara dik olarak yerleştirilen tuğla ile çerçeveli bir teknik kullanılarak örülmüştür. Yapının duvarları 200 santimetre kalınlığında örülmüştür. Yapının daha önceki kayıtlarında herhangi bir pencere tanımına rastlanmamıştır. Buna göre iç mekânın nasıl aydınlatıldığı belirlenemedi ancak daha sonradan ahır kısmında bulunan nişlerin duvarları boşaltılarak mazgal pencere haline dönüştürüldüğü ve kuzey duvarına ise iki adet dikdörtgen pencere açıldığı düşünülmektedir. Ara mekânda ocakların bulunması, bu kısımların yatak yerleri olarak kullanıldığına işaret etmektedir.
Mihal Bey Hanı’nda farklı tarihlerde yenileme çalışmaları yürütülmüştür. Son olarak Bursa Vakıflar Bölge Müdürlüğü kapsamında 2009 senesinde detaylı bir yenileme çalışması gerçekleştirilerek turizme kazandırılmıştır.
Referanslar
Ayverdi, E. H. (1972). Osmanlı Mimarisinde Çelebi ve II. Sultan Murad Devri 1403- 1451 Cilt II. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti İstanbul Enstitüsü; Baş, A. (1989). Beylikler Dönemi Hanları, (Yayımlanmamış doktora tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi; Bilecik Haber. (2020). İlimizdeki Başka Bir Tarihi Değerimiz: Taş Han (Mihal Gazi Hanı), https://www.bilecikhaber.com.tr/ilimizdeki-baska-bir-tarihi-degerimiz-tas-han-mihal-gazi-hani-285041h.htm, (Erişim tarihi: 22.05.2020); Gölpazarı Belediyesi. (2020). Mihal Bey Hanı (Taşhan), http://www.golpazari.bel.tr/golpazari/tarihi-yapilar/10/mihal-bey-hani-tashan.html, (Erişim tarihi: 22.05.2020); Müderrisoğlu, M. F. (2002). Menzil Kavramı ve Osmanlı Devletinde Menzil Yerleşimleri, Türkler Ansiklopedisi, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.